CUỘC DI CƯ CỦA NGƯỜI VIỆT NAM

L'EXODE VIETNAMIEN

 
LỜI TỰA

      30 tháng 4 năm 1975: ngày này mãi mãi được khắc sâu trong ký ức của hàng trăm ngàn người Việt Nam , có thể là hàng triệu triệu cũng nên. Ngày đó, có rất nhiều chuyện đã thay đổi trong cái đất nước lạ thường này, một đất nước thuộc vùng Đông Nam Á đã hứng chịu 30 năm chiến tranh gần như liên tục. Tại Sài Gòn những chiến xa của Bắc Việt đã tràn vào Dinh Độc Lập, và tướng "Dương văn Minh"(nguyên tác "Bic Minh"), vị tướng lãnh duy nhất đã được những người của phương Bắc chấp nhận, đã bắt buộc phải đầu hàng. Ông Thiệu, vị thuyền trưởng, người lẽ ra phải chết đắm theo với con tàu hay ít ra phải là người cuối cùng rời khỏi con tàu của mình, lại là người đầu tiên chạy trốn khỏi đây trước nhất. Như một lũ chuột.

     Khắp nơi người ta đã đổ ra không biết bao nhiêu là mực để thử giải thích xem tại sao Miền Nam Việt Nam, một nước đã có một trong những quân đội hùng mạnh nhất thế giới lại phải chịu ngã khụy xuống trong một thời gian quá ngắn. Quyển sách này không có mục đích trở lại vấn đề đó. Mà nó chỉ muốn thuật lại cuộc sống của những con người, đàn ông, đàn bà  và trẻ con, những người đã vì những lý lẻ riêng nào đó của mình mới phải chạy trốn khỏi đất nước của họ., và cuối cùng cũng chỉ tìm được một trại tạm cư trong số hàng chục trại khác, đó là trại ở cù lao Pulau Bidong..  

     Người ta đã gọi họ là "thuyền nhân", những người đã sống trên thuyền, bởi vì phương cách duy nhất để trốn chạy là phải đi ra biển với những phương tiện thuyền, bè, xuồng tạm bợ để đi đến những bến bờ vô định. Và họ biến thành một đám người riêng biệt mà các thành viên chỉ nhận biết nhau qua con số của những con thuyền, và họ chỉ cùng có một nguyện vọng là vào một ngày nào dó họ sẽ tìm được một nơi nương náu ở một quốc gia Tây Phương.

      Vậy quyển sách này sẽ là lịch sử của một vài người trong số "thuyền nhân" này. Nhưng không vì thế mà quên rằng cũng có những người tỵ nạn khác trong Đông Nam Á, những người dân Cam bốt và Lào mà số phận của họ cũng không tốt gì hơn.

     Pulau Bidong trước kia là một hòn đảo nhỏ hoang vắng, chỉ có vài cây số vuông, không ai biết tới, ở ngoài khơi bờ biển Mả Lai, trong biển Nam Hải nằm về phía Nam Trung Quốc. Một hòn đảo đã bị bỏ quên không bao giờ được nghe ai nhắc tới, một hòn đảo thơ mộng cho bất cứ người dân thị thành nào ở Âu Châu, với những bãi cát mịn, với những hàng dừa có bóng mát mà người ta có thể nằm ngủ rất thú vị khi mặt trời đã  lên cao. Nhưng chỉ có những những dân chài mới tới đây thôi, vì ở đây có 2 giếng nước ngọt và tìm được một chỗ ngủ phóng khoáng vào ban đêm. Chính hòn đảo thiên đường này sẽ biến thành phòng chờ đợi của sự tuyệt vọng."Tôi đã rời bỏ địa ngục cộng sản để tìm đến một nơi khổ ải Mã Lai.", một người tỵ nạn đã viết như vậy về cho bà vợ mình vào tháng 5 năm 1979. Vẫn còn đó những bãi cát, những hàng dừa, biển vẫn nồng nhiệt, nhưng 10.000, 20.000, 50.000 người Việt Nam đã bị nhốt ở đó trong những điều kiện vật chất  và nhất là tinh thần thật là vô nhân đạo.

P H Ầ N    M Ộ T

---------

THUYỀN  NHÂN

 1.- NHỮNG  NGƯỜI TRỐN CHẠY

      Lịch sử của những người tỵ nạn Việt Nam bắt đầu từ vài ngày trước khi  Sài Gòn thất thủ. Bằng phi cơ, bằng tàu thủy, bằng trực thăng, có chừng 120.000 người đã rời khỏi Miền Nam Việt Nam. Đối với những người đó, lịch sử đã sang trang. Đã từ lâu rồi họ đã tìm được nơi nương náu và một cuộc sống mới.  

     Nhưng từ tháng 4 năm 1975 này, làn sóng chạy trốn của những người phải trốn chạy không có một ngày nào dứt. Trái hẳn lại. Nó không ngừng tăng trưởng, biến thành một thủy triều thật sự, cuối cùng nó đặt thành một bài toán quốc tế mà chưa có một người nào giải đáp thành công được một cách thỏa đáng..

      Nguyên nhân của cuộc di cư hàng loạt này quá nhiều. Về mặt nổi, khó mà khám phá ra hết được.Trái lại, lý do thì đề cập đến hơi dễ dàng. Chỉ cần hỏi những người tỵ nạn. Và đối với những người này ngày 30 tháng 4 đã đánh dấu một khúc quanh. Đời sống của họ đã thay đổi. Và bởi vì họ ước đoán rằng đời sống của họ sẽ thay đổi theo chiều hướng xấu, nên họ phải trốn chạy thôi. Đại thể thì những lý do của họ xem ra rất là đơn giản. 

     Cuộc chiếm đóng Miền Nam Việt Nam của cộng sản được diễn tiến một cách "êm dịu". Không có gì nặng nề như ở Cam pu Chia, nơi mà người ta giết người cho tới khi bọn đồ tể phải kiệt sức. Ở Việt Nam người ta thay đổi một chế độ không có đổ máu nhiều khi cuộc chiến chấm dứt. Nhưng đã có những nhà tù, những trại tập trung, sự cải tạo, sự tố giác, sự tuyên truyền.

     Chế độ mới chú ý trước tiên đến các công chức và quân nhân, những "tay sai của Thiệu". Họ được xếp vào thành phần riêng biệt, vì lối sống của họ đã chứng minh đầy đủ ý chí phải rời khòi đất nước Việt Nam rồi. Nhiệm vụ của họ càng quan trọng thì họ càng bị xem là thành phần "khả nghi nhiều nhất" thậm chí không thể tồn tại được . Đối với họ, ngoài trại tập trung ra không còn giải pháp nào khác.

     Trong những ngày đầu tháng 5 / 1975, qua đài phát thanh và báo chí, người ta gọi họ ra trình diện với chánh quyền mới, để bắt đầu một thời gian cải tạo là 1 tháng. "Lời công bố" này được nói lên bề ngoài xem ra có vẻ thành thực lắm. Nhưng đến thực hiện thì lại khác hẳn. Phần đông là những người hiện còn đang chết rũ ngày nay trong những trại tù cải tạo.

     Phần đông các sĩ quan hay công chức đều đi trình diện theo những lời kêu gọi đó, tưởng rằng một khi đã thực hiện xong thủ tục khó chịu đó thì họ có thể tiếp tục cuộc sống bình thường. Các sĩ quan thì tùy  theo cấp bực được tách riêng ra, công chức cũng vậy  tùy theo tầm quan trọng của họ. Hạ sĩ quan và binh sĩ cũng phải chịu những biện pháp tập trung nhưng ít khắt khe hơn. Những người khác thì phải chịu một tháng cải tạo như đã được tuyên bố, xong thì bị đưa đi các trại tập trung.  Họ sẽ bị giữ lại ở đó hay không tùy theo thái độ, tùy theo cấp bậc, hay tùy theo mức độ quan trọng của họ. Những người bị nghi ngờ nhiều thì sẽ bị đưa ra Bắc Việt mà người ta nói là sẽ không có người nào trở về. Dù là bị lưu đày ở bất cứ nơi nào, họ cũng bị tra tấn và đối xử tàn tệ. Cái mà người ta thường gọi trắng trợn là "vi phạm nhân quyền". Các tù nhân trốn trại thì bị xử bắn ngay. Những  người nào tỏ thái độ không hợp tác thì sẽ bị xiềng lại trong nhiều tháng, trong ngục tối hay ngoài nắng trong những thùng hàng bằng sắt (nguyên tác : container) của Mỹ. Các bệnh nhân hay bị thương họa hằn lắm mới được chăm sóc, các sự thăm nom thì coi như ngoại lệ, thức ăn thì không ra gì.   

     Những người nào đã thành công đi được ra nước ngoài là để không bao giờ còn biết được lối sống trong các trại tù này . Nhưng phần đông những người Việt Nam không được nếm mùi thử thách này. Đời sống của họ đã chỉ thay đổi một cách rất giản dị mà về lâu về dài mới trở thành không chịu nổi. Người dân chài hay người nông dân phải làm việc cật lực cho chánh quyền và bán cho họ với giá thật thấp sản phẩm của mình, tất cả những mẻ cá đánh được hay tất cả lúa thóc thu gặt được . Lúc bấy giờ họ mới thấy là mức sống của họ, vốn đã không cao, lại còn phải bị giảm xuống một cách đáng kể nữa.. Thêm vào đó còn thái độ vô liêm sỉ của bọn cầm quyền nữa. Một người tỵ nạn đã thuật lại cho tôi nghe là một cán bộ công chức cao cấp đã nói:"Dân chúng càng phàn nàn thì chúng ta càng phải thi hành chặt chẽ chánh sách của đảng hơn nữa".

     Đồng thời lúc đó, tình hình kinh tế đang xuống dốc, những vật dụng mà xã hội tiêu thụ hằng ngày biến mất sạch, giá cả vọt lên cao, chợ đen nở rộ lên, tham nhũng lại phát sanh - nhưng khắc nghiệt và lừa đảo hơn- Một người tỵ nạn giải thích với tôi rằng:

"Trước kia, nạn tham nhũng cũng có với một quy mô lớn vậy, nhưng người ta có thể xử sự thẳng thắn với nhau hơn. Người bị mua chuộc họ không hề phản bội. Với những người cộng sản thì rất là nguy hiểm, vì người ta không biết được là sau khi nhận tiền, họ có tố cáo mình bằng cách này hay bằng cách khác hay không."

       Bởi vì ngay như các cán bộ cộng sản họ cũng  bị mua chuộc. Để có giấy phép di chuyển, có phiếu thực phẩm, có được một vài sự dễ dãi hay một vài sản phẩm, để được tha ra khỏi trại cải tạo hay khám đường.. Phần đông số người trong dân chúng đã trốn chạy đều phải làm như vậy để chỉ được sống còn.

"Người cộng sản là những người thực dân mới ở Việt Nam. Với người Pháp, ít nhất chúng tôi cũng còn ăn no được", một người dân tỵ nạn đã thổ lộ với một anh nhà báo như thế.       

       Có những lý do khác được ghép vào những lý do trước. Trước hết là đủ mọi loại huy động. Các loại này  đã bắt đầu có từ khi Sài Gòn bị chiếm, các sinh viên thấy mình bị cưỡng bức phải đi quét dọn đường phố. Rồi tiếp đến bằng những thời kỳ bị bắt buộc ở ruộng đồng, bị đày ra vùng "kinh tế mới", chưa nói đến những cuộc động viên vào quân đội. Người ta thấy chuyện đó, nó không có gì thực sự đẫm máu trong các cuộc huy động đó. Nhưng đó là những sự huy động thường được chấp nhận một cách miễn cưỡng..

      Một lý do khác nữa đã thúc đẩy người Việt Nam phải trốn chạy: sự tuyên truyền đối với trẻ con trong các trường học, đặc biệt bằng sự bẻ cong lịch sử. Một cựu giáo sư giải thích cho tôi rằng người ta bắt buộc ông ta phải giảng rằng người anh hùng áo vải khi xưa là Nguyễn Huệ, người đã đánh đuổi quân Tàu hồi thế kỷ thứ 18, đã không được chế độ cũ xem như anh hùng dân tộc. Đó là một điều không  đúng. Đã có nhiều tượng của vị anh hùng này được dựng lên để vinh danh ông, và một con đường tại Sài Gòn đã mang tên ông. Người ta còn bắt buộc giáo sư phải nói là trong thế chiến 2 người Nhật đã đầu hàng trước với người Nga chớ không phải với người Mỹ. Về phần mình, ông André Glucksmann đã cho ví dụ một bài toán cộng như sau : "một người Mỹ bị giết chết + một người  Mỹ bị giết chết : hai con heo đế quốc được bớt đi." Sự tố giác được khuyến khích khắp mọi nơi. Người ta đòi hỏi các trẻ em 10 tuổi phải báo cáo cha mẹ chúng đã nói gì, hoặc phải theo dõi các nhà của những người bị tình nghi.  

     Phần đông dân chúng không chịu đựng nổi các ủy ban phường khóm, với hệ thống làm việc lạnh nhạt, với đủ các loại ràng buộc trong đời sống hằng ngày, với các cuộc họp hành bắt buộc và những bài học chánh trị, bị theo dõi liên tục, vân vân …. Người ta triệt để cấm nữ giới dùng son phấn cho sắc đẹp. Phải có giấy phép mới được  di chuyển từ thành phố này sang thành phố khác. Thức ăn thì có chế độ  phân phối. Và dĩ nhiên chuyện đi ra nước ngoài là bị cấm hẳn, trừ khi phải thực hiện xong môt số điều kiện.

     Thêm vào đó còn có thêm thường xuyên một bầu không khí ngờ vực lẫn nhau. Tất cả mọi người đều có thể bị cáo buộc, bằng cách này hay cách khác, là đã phục vụ cho chế độ cũ, hoặc trong quân đội , vì bị gọi nhập ngũ theo chế độ quân dịch, hoặc cho đến làm thợ trong những xưởng cung cấp dịch vụ cho chánh phủ, hoặc làm giáo viên dạy "chương trình tư sản của Thiệu". Cũng vẫn có những cuộc truy hại về tôn giáo. Nhất là đối với người công giáo. Một người tỵ nạn đã thuật lại cho tôi là anh đã thấy vào một buổi chiều ngày lễ Giáng Sinh, trong trại cải tạo nơi anh đang bị nhốt, một người bạn tù của anh bị đánh gần chết bởi vì các cán bộ giữ anh đã khám phá ra là anh đang quỳ cầu nguyện trong góc phòng giam.

     Trong vòng có mấy tháng đã có một số đông người Việt Nam kể cả những người đã chống đối ông Thiệu, nhớ lại một câu nói của cựu Tổng Thống : "Đừng nghe những gì cộng sản nói, mà hãy nhìn những gì cộng sản làm". Và họ  đã so sánh hằng trăm câu sáo ngữ về tự do và về bình đẳng với hàng trăm trại tù cải tạo và khám đường đầy nghẹt tù nhân bất đồng chánh kiến, với sự hủy bỏ gần như hoàn toàn tất cả những phương tiện truyền  thông, với cuộc sống bấp bênh tùy thuộc vào các giấy phép và các phiếu thực phẩm, vào sự tuyên truyền, vào sự hoàn toàn biến mất hết quyền tự do cá nhân. Đối với phần đông, sự thật lần lần được sáng tỏ. Ngay như đối với người cộng sản cũng vậy, như một người cựu học sinh của một trường lớn ở Ba Lê đã nghe lời tuyên truyền của cộng sản về nước trước khi Sài Gòn thất thủ để tham gia vào việc xây dựng một xã hội mới. Bốn năm sau anh  ta cũng trốn đi như những người khác trên một con tàu và cảm thấy cay đắng và không còn một ảo tưởng nào nữa, ở Pulau Bidong. Như bao nhiêu người khác, anh xác nhận là không thể sống trong sự dối trá được .

        Những người đã bị xem là thuộc vào giai cấp tư sản - buôn bán, bác sĩ, luật sư - đều tự thấy mình bị đặc biệt chú ý. Các lô hàng tồn kho bị kiểm soát, nhà cửa và đất đai bị tịch thu, các chương mục trong ngân hàng bị đóng, hay chỉ được rút tiền mặt ra nhỏ giọt, thuế má thật nặng. Ví dụ thì vô số kể. Họ tin chắc ngay là đã có một kế hoạch thật sự để loại trừ "giai cấp tư bản". "Họ sẽ đốn cây to trước, sau đó đến cây nhỏ, rồi đến lượt cây con cho đến khi chỉ còn để lại cỏ trên mặt đất mà thôi.", theo như thư của một người tỵ nạn đã viết cho tôi.. Phần đông người Việt Nam lúc đầu đã cố gắng thử thích nghi chịu đựng những sự thiếu thốn và những sự cưỡng bức. Sau đó một số đã quyết định phải rời khỏi đất nước, và vì đối với họ điều này bị cấm, nên họ phải tìm cách trốn chạy. Những người bị bắt lại phải đi vào một chu  trình quỷ quái: khám đường, trại cải tạo,và sau đó, nếu được thả  ra thì bị đày lên "vùng kinh tế mới", bị theo dõi thường  trực. Theo cộng sản thì mặc dầu trước kia cảnh sát không có gì phải chê trách họ, họ vẫn vĩnh viễn bị ghi vào sổ đen vì họ đã bước ra khỏi con đường chính.      

     Những cuộc trốn chạy đã được bắt đầu từ năm 1975. Kể từ đó đã có bao nhiêu người trốn chạy ? Không thể nói một cách chính xác được, vì đã có rất nhiều người không bao giờ đến được nơi họ muốn đến. Cộng đồng quốc tế đã đón nhận được 150.000 người tỵ nạn Đông Dương, và hiện vẫn còn vài trăm ngàn người đang sống trong tuyệt vọng ở các trại.

     Từ mùa xuân đến mùa thu năm 1978 tình hình của những người muốn rời khỏi Việt Nam có một khúc quanh đặc biệt. Những người Việt Nam gốc Trung Hoa đã được phép ra đi "bán chánh thức" rồi sau đó "chánh thức", đó là lý do họ chiếm đa số trong các trại tỵ nạn. Đó là thời kỳ buồn bã cho chiếc tàu nổi tiếng Hải Hong, và một vài chiếc tàu hàng khác, và đó là lần báo động đầu tiên cho cả vùng Á Châu về thảm họa đang xảy ra trong  vùng Đông Nam Á.

   (1)Trong tờ (Người Quan Sát Mới (Nouvel Observateur) số ra ngày 25 tháng 6 năm 1979, ký giả Jean-Francis Held có ước tính rằng Kho Bạc Việt Nam đã thu hồi lại được 30 triệu quan mới.

      Lý do của sự hào phóng bất thần của chánh quyền Hà Nội không gạt được ai hết: Dân chúng Miền Nam Việt Nam lần lần trở nên đáng nghi ngờ, vì có những sự căng thẳng giữa Việt Nam và nước Trung Hoa để sau đó vào tháng 2 năm 1979 đã gây ra cuộc xung đột với nước này. Có nhiều người xác nhận là cộng sản đã cưỡng bức họ phải ra đi bằng cách hăm dọa là sẽ đưa họ đi lên vùng kinh tế mới, và điều này quả nhiên được xác nhận sau đó.

     Những người ra đi phải trả tiền (bằng vàng lá) và dĩ nhiên không được mang theo bất cứ món gì.  Đối với chánh quyền cộng sản Việt Nam trước hết đây là cách giải quyết một bài toán nội bộ đang trở nên trầm trọng, sau đó là thu hồi lại môt phần nào tài nguyên giàu có mà dân chúng còn giấu lại từ năm 1975 (1), sau nữa là không tốn hao gì. mà còn làm mất thăng bằng các quốc gia láng giềng không cộng sản  bằng cách để cho họ tự lo liệu (gỡ rối) với hằng trăm ngàn người tỵ nạn không có gì trong tay, và sau cùng hết là để chứng minh rằng họ tôn trọng "nhân quyền" vì họ đã cho phép người dân ra đi. Không nói tới sự thách thức của họ đối với Tây Phương bằng cách bắt buộc các quốc gia này phải "biết điều" với chính mình.

" Các ông lên án chúng tôi vì chúng tôi nhốt và đối xử không tốt với những người ngoan cố. Vậy thì bây giờ đây chúng tôi trao họ cho các ông đó, hãy đón nhận họ đi".

     Có nhiều người dân trốn chạy đã nghi rằng cộng sản đã đưa họ đi vào chỗ chết bằng cách cho họ tự nguyện lên những chiếc thuyền hư mục. Sự thật hình như rất đơn giản. Họ cần gì biết tới chuyện gì sẽ xảy ra cho các "thuyền nhân" tưong lai này..

      Những chuyến vượt biên trước mùa thu năm 1978 đã làm nảy sanh ra cả một hệ thống tổ chức đầy mưu mô và thủ đoạn. Một người dân tỵ nạn đã cho tôi một tài liệu ở Pulau Bidong rất rõ ràng về các loại vượt biên đã có (xin xem phần phụ bản). Trước hết là có những người tổ chức giả hiệu thâu góp tiền vào lúc ra đi rồi lại đi tố giác sau đó với chánh quyền. Bằng cách này họ vơ vét rất nhiều của cải. Kế đó có những người mối lái thật sự. Những người này đã dùng tiền mua chuộc chánh quyền địa phương để họ nhắm mắt cho người vượt biên. Còn các người khác thì chuyên môn hơn, lo đi tìm tàu bè và những địa điểm xuống thuyền (bãi đáp) .

      Do vậy phần đông các người trốn chạy coi như giao trọn đời sống của mình vào tay những người tổ chức bí mật. Nhưng muốn đi thì cũng phải có đầy đủ số "cây" vàng (2)

      Những người nào không đủ giàu có để đi vượt biên bằng cách này thì hùn tiền với nhiều gia đình khác để mua một chiếc thuyền. Điều này có nhiều bất trắc hơn,vì họ có thể bị tố giác và bị phát hiện, rất dễ dáng khi họ mang thuyền bè đến một nơi trống trải, ở đó mọi người đều có thể xuống thuyền.

      Còn đối với những người hoàn toàn không có gì trong tay nhưng họ đã nhất quyết phải trốn đi, thì họ không còn cách nào hơn là tìm đánh cắp một chiếc thuyền. Trong lãnh vực này, có nhiều người không ngần ngại gì để tấn công bằng súng các tàu thuyền của chánh quyền.  

       Các nhà đánh cá, có nghề sẵn, thì rất thuận lợi. Đã có rất nhiều người rời khỏi quê hương Việt Nam bằng chính phương tiện của mình, mà thường còn thu được nhiều món tiền hậu hỹ khi chịu chở theo những người trốn chạy khác

        Kể từ lúc mà một số chuyến vượt biển được cho phép thì có rất nhiều tổ chức làm giấy tờ giả để chứng minh lý lịch gốc Tàu. Đối với những người Việt Nam chính cống thì đây là phương tiện duy nhất để vượt biên một cách tương đối an toàn. Khỏi cần nói cũng biết là các tổ chức bí mật đó đã làm giàu.

 (1)Trong tờ (Người Quan Sát Mới (Nouvel Observateur) số ra ngày 25 tháng 6 năm 1979, ký giả Jean-Francis Held có ước tính rằng Kho Bạc Việt Nam đã thu hồi lại được 30 triệu quan mới.

(2) Nguyên tác "tael" là một lạng vàng nặng 36 gram, dài khoảng 8 phân, ngang 3 phân, dày l ly, giá khoản 1.000 quan. Người  Việt Nam gọi là "cây vàng".

        Lúc đầu thì các cơ quan công quyền rất cảnh giác về lý lịch của những người đã đi như vậy. Nhưng về sau, khi mà đường lối xuất nhập cư thay đổi và những người Việt gốc Tàu bị cưỡng bức phải rời khỏi Việt Nam chớ không còn phải cho phép nữa, thì thường thường chánh quyền nhắm mắt làm ngơ. Đến tháng 5 năm 1979,  thì Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc (H.C.R.) (3) và chánh phủ Việt Nam hiệu chỉnh một chương trình nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các chuyến ra đi trong trật tự và an toàn cho những người muốn đi ra ngoại quốc. Việc soạn thảo chương trình này được thực hiện tiếp theo sau những đòi hỏi nhiều lần của Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc và các cơ quan quốc tế để giúp cho những người muốn rời khỏi đất người được ra đi dễ dàng..

Một giai đoạn đầu theo chiiều hướng này đã được thưc hiện vào đầu năm sau hội nghị Genève vào tháng chạp năm 1978, như thông cáo ngày 20 tháng 6 năm 1979 của tòa đại sứ Việt Nam tại Ba Lê đã có nói rõ :

" Ngày 12 tháng giêng năm 1979,  Chánh phủ Cộng Hòa Xã Hội Việt Nam đã tuyên bố chấp thuận cho những ai muốn đi ra nước ngoài để sum họp với gia đình của mình, hay để sanh sống, được rời khỏi nước một cách chánh thức sau khi đã làm đầy đủ các thủ tục cần thiết. Các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam gần đây đã thỏa thuận với Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc một chương trình nhằm tạo dễ dàng cho những người nói trên được ra đi trong trật tự và an toàn. Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc đảm nhận việc khuyến khích các quốc gia khác để họ chấp nhận chương trình này. Ngoài ra, những bàn cãi song phương về vấn đề này đã được tiến hành giữa Việt Nam và các quốc gia vùng Đông Nam Á. Mọi sự ra đi bất hợp pháp đã và sẽ bị xét xử đúng theo luật lệ của nước Cộng Hòa xã hội Việt Nam . Đường lối chánh trị đúng đắn, hợp lý và phải lẽ này của nước Cộng Hòa Xã hội Việt Nam đã được dư luận rộng rãi khắp nơi trên thế giới nhiệt tình ủng hộ. Vào giờ này, chương trình được thỏa thuận giữa Việt Nam vả Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc là biện pháp tốt nhứt nhằm giải quyết bài toán của những người muốn rời khỏi Việt Nam để đoàn tụ với gia đình mình hay sanh sống ở nước ngoài."     

     Cùng trong thời gian này, những quốc gia đã tiếp nhận thuyền nhân đầu tiên đe dọa sẽ trục xuất tất cả người tỵ nạn đang nằm trên lãnh thổ của họ, và chánh phủ Việt Nam, không có chút liên hệ nào từ nguyên nhân cho đến hậu quả, sau nhiều lần từ khước và tránh né, đã chấp thuận tham gia một hội nghị quốc tế về vấn đề này. Bài toán được ước lượng rất là nhạy cảm, và những chuyến ra đi chánh thức càng ngày càng nhiều nhưng không vì vậy mà những chuyện vượt biên bí mật lại mất đi, vì nó vẫn thích hợp cho những người còn chút ít tiền bạc nhưng không thể có được giấy tờ giả là người Tàu. Dù phải chọn kiểu vượt biên nào, người tỵ nạn cũng vẫn phải trả từ 5 đến 12 lượng vàng cho mỗi người tùy theo nơi xuất phát. Tất cả những chuyện đó, với sự kiện là đôi khi người ta  thấy những người tỵ nạn đã đến được nước ngoài rồi mà trong người họ còn quá nhiều vàng, đã cho người ta thấy là chỉ có những người giàu có mới trốn ra khỏi nước Việt Nam. Đây cũng là một ly do giúp cho người khác chứng minh hay biện giải cho chánh phủ Việt Nam và mưu toan khước từ quy chế tỵ nạn cho những người dân tỵ nạn. Đó là hành động của các quốc gia đã tiếp đón những người tỵ nạn đầu tiên vì họ coi những người này như là những "người nhập cư bất hợp pháp". Thế nhưng, quy chế quốc tế này đã có từ năm 1951 không thể khiến cho lẫn lộn được . Quy chế này xác định là có thể xem như người tỵ nạn: "Tất cả người nào mà ,vì sợ phải bị truy hại, vì lý do chủng tộc, vì lý do tôn giáo, vì lý do quốc tịch, thuộc về một nhóm xã hội đặc biệt, hay vì những quan điển chánh trị , mà phải ra khỏi tổ quốc của mình."       

    (3) H.C.R. là High Comittee for Refugees. (Haut Comité pour les Réfugiés)

  Dĩ nhiên, trong số những người chạy trốn cũng có những người buôn bán giàu có, những người có đời sống thoải mái, những bác sĩ , các công chức, giám đốc xí nghiệp….Nhưng phần rất đông những người ở trong các trại ở Mã Lai hay các nơi khác là những nông dân, thợ thuyền, dân đánh cá hay thuộc về giai cấp trung lưu. Về điểm này bản liệt kê về nghề nghiệp ở Pulau Bidong không có gì mập mờ hết (xin xem phần Phụ Bản).

     Trên hải đảo này, trong cái nhà tù nổi hung bạo này, tôi đã thu lượm từ miệng các ông Minh, Vân, Trần và của nhiều người khác nhiều bằng chứng sau đây.

      Cần phải viết đến 10 cuốn sách thì người ta mới thấy được những gì đã xảy ra ở Việt Nam và trên cái biển Nam Hải này, nơi mà từ đây về sau chuyện gì hình nhhư cũng có thể xảy ra hết, kể cả những chuyện ghê rợn trong sự tưởng tượng. Và có ai bao giờ biết được cái gì đã xảy ra cho những người không đi được đến đích, những người đã chết trong các trại tỵ nạn, hay những người đã bị dắm tàu trước khi đến được các bờ biển của Mã Lai, của Thái Lan hay của Nam Dương. Những người đó vĩnh viễn không bao giờ còn lên tiếng được .

       Bài toán của những người tỵ nạn Việt Nam vừa đơn giản và vừa phức tạp. Cũng giống như tất cả các bài toán quan trọng trong thời đại của chúng ta. Và nếu quyển sách này chỉ dành cho Pulau Bidong, thì đó chỉ là cho chúng ta nhìn thấy rõ hơn tiêu điểm, phân tích rõ hơn những sự kiện và thời sự. Có hàng chục trại tỵ nạn như các trại ở Pulau Bidong, nhưng cái trại này là trại quan trọng nhất của Mã Lai, và là một trong những trại có ý nghĩa nhất. Và cũng ở trại này mà một trong những hành dộng của tư nhân đã được triển khai để đôi khi thử cố gắng giải quyết những bất lực của các cơ quan công quyền. Chiếc tàu mang tên "Hòn đảo của ánh sáng" (nguyên tác: Ile de Lumière) thực sự đã có, mặc dầu có quá nhiều sự gièm pha. Chiếc tàu đã có mặt ở đó, trong vòng 3 tháng, neo cách hòn đảo 400 thước, để giúp đỡ và trợ lực cho hòn đảo . Chiếc tàu này đắt tiền lắm, thật quá đắt. Nhưng không bao giờ người ta có thể đánh giá chính xác được bằng những con số, như người ta  có thói quen thường hay làm, về hành động của nó, được chọn lựa cho trại tỵ nạn ở đây, trong số những trại khác. Chắc chắn là người ta có thể kết toán con số người mà các bác sĩ trên tàu đã cứu sống được. Nhưng không kết toán được những người chết, những sự phật ý, những điều nhục nhã tránh được cho người tỵ nạn chỉ bằng sự hiện diện của con tàu như là một con mắt của công luận luôn chiếu thẳng vào những hành động của người Mã Lai. Con tàu "Hòn Đảo của Ánh Sáng" chỉ có lợi trực tiếp cho những người bệnh và những người bị thương. Tối đa là 1000 hay 2.000 người . Đó là đã quá an ủi rồi ! Nhưng gián tiếp con tàu đã cứu được hằng vạn người Việt Nam  mà cảnh sát không dám đẩy lùi ra biển trước mặt các bác sĩ hay các nhà báo đang hiện diện trên tàu, và con tàu đã cho phép những người khác, cho tất cả những người khác, được quý trọng hơn một chút như một con người .  

      Và ở bên Pháp, ở Âu Châu, con tàu sơn trắng này đã giúp làm bật lên sự nhạy cảm của công luận và mở rộng thêm ra hành động chiếu cố đến người tỵ nạn.

      Về vấn đề này, phải công nhận là công luận và các chánh phủ phản ứng hơi chậm. Và nước Pháp hơn thế nữa là một trong những quốc gia đã có hành động chậm hơn hết. Phải chờ đến biến cố của con tàu Hai Hong để báo chí thật sự nói đến bài toán này, một bài toán cũ đã nhiều năm rồi, tiếp theo sau đó là con tàu "Hòn Đảo Của  Ánh Sáng" được gởi đi một cách ly kỳ đến Pulau Bidong, và vào giữa tháng sáu, năm 1979 có sự hăm dọa đuổi đi tất cả người tỵ nạn của các nước đón nhận thuyền nhân đầu tiên, phải đợi đến lúc đó công luận mới nhúc nhích và báo chí mới cho vấn đề này lên trang nhất…  

 
* * * * *

 2.- NGUYỄN VĨNH LONG x

        Nguyễn Vĩnh Long nín thở, nhẹ nhàng ngiêng mình nhìn ra bên ngoài cửa sổ. Anh thấy ở phía dưới cả chục người mặc quân phục màu xanh lá cây. Họ đang tra hỏi một bà lão, bà đang cúi đầu xuống, hình như bà không hiểu về những gì người ta hỏi bà. Anh đứng lui ra. Lần này anh nghĩ là chắc chắn anh sẽ bị tóm. Anh đứng yên lặng một lúc, bất động, trong lòng sợ sệt, lắng tai nghe từng tiếng động ngoài đường, một chiếc xe đến, có tiếng cất cao lên ra một số lệnh. Sau đó, bồn chồn anh lại mở một tủ ở hốc tường ra và bắt đầu dọn đi các hộp và thùng cất trong đó. Anh biết là anh không có nhiều thì giờ nữa. Bọn kia sẽ tới đây ngay bây giờ. Họ đang lục soát các căn nhà bên cạnh. Mồ hôi anh đổ ra như tắm, bực bội với cái nóng của tháng 5 / 1975 này. Anh cảm thấy hoảng sợ. Khi cái tủ đã được dọn trống, anh vào ngồi trong đó. Anh không còn biết mình là ai nữa. Anh ta, Nguyễn Vĩnh Long , cựu thượng sĩ thuộc lực lượng an ninh, đã nhiều lần được tuyên dương ngoài mặt trận và được các bạn đồng đội coi như một trong những người chiến đấu tốt nhất, đang run như cầy sấy. Run, sợ, vì các anh "bộ đội" sẽ tìm thấy anh ngay thôi, và anh chỉ có một mình, không súng đạn. Anh vụt bình tĩnh lại. Trốn ở trong chiếc tủ này không có ích lợi gì cả. Trái lại, anh nên tươi cười và bình tĩnh đón tiếp họ. Chẳng có gì để cho họ nhận ra anh đâu. Anh đã đốt hết tất cả giấy tờ rồi, đã vứt hết quân phục của anh rồi, và đã gởi các con anh về Cần Thơ rồi. Có thể họ không nhận ra anh đâu.

     Anh đóng cửa tủ lại và cố gắng giữ thái độ bình tĩnh. Có tiếng gõ mạnh ngoài cửa.

Lần này , họ đã đến đây rồi. Anh mở cửa, với một nụ cười nở trên môi, nhưng tay thì vẫn run. Ngay lúc đó, tám anh lính nhảy lại và lấy báng súng đẩy mạnh anh vào cuối phòng.

Người sĩ quan đi theo toán lính hỏi anh:       

"Anh là thượng sĩ Nguyễn Vĩnh Long phải không ? Anh năm nay 35 tuổi và anh đã phục vụ cho đế quốc Mỹ, là tay sai của đế quốc Mỹ . Anh phải đi theo với chúng tôi ."

      Nguyễn cố gắng chối. Một người lính đánh vào đầu anh, và anh té xuống, quỳ gối, một giòng máu đỏ chảy xuống mắt anh. Anh cảm thấy máu chảy xuống dọc theo mang tai anh, và có những bàn tay cắp vào nách anh. Anh để cho những người lính lôi anh xuống tận cầu thang. Thêm một báng súng nữa đánh vào mạng sườn anh làm anh muốn hết thở để họ lôi anh đi mà không có một chút kháng cự nào.

      Xuống đến đường anh bị choáng cả người vì ánh nắng mặt trời. Đã có một số người đang tụ tập trên lề đường. Đàn ông có, đàn bà có, trẻ con có, họ nhìn anh không nói một lời nào. Anh cảm thấy quá cay đắng. Từ sau ngày Sài Gòn bị thất thủ, ngày 30/4, người ta tố giác nhau quá nhiều .

      Thêm một cái đau nữa ở sau lưng và người ta đẩy anh lên một chiếc xe quân sự và các anh lính ngồi vây quanh anh bắt anh phải để hai tay lên đầu. Chuyến đi không lâu. Anh nhận biết là người ta đưa anh thẳng vào khám đường của thành phố. Anh cảm thấy bồn chồn trong người … Số phận của anh sẽ ra sao đây khi mà anh bị phát  hiện ra ngày hôm nay? Anh quyết định phải chối hết. Anh không phải, anh không bao giờ còn là anh thượng sĩ Nguyễn Vĩnh Long nữa.

     Đến khám đường, anh bị đẩy vào một phòng lớn, trống, ở đó có vài người cũng mặc những bộ đồng phục màu xanh lá cây. Cánh cửa được đóng lại.

     Cuộc hỏi cung ngắn thôi. Một người bên phải của anh dùng nắm tay đấm vào bụng anh.  Một người khác, bên trái anh, đỡ anh lên để đánh vào đầu anh. Sau đó các anh khác cũng đánh anh nữa. Và người ta không hỏi anh gì hết. Tên cũng không mà cấp bậc cũng không . Không hỏi gì hết. Trên gương mặt của họ chỉ có những nụ cười, những nụ cười chế nhạo khi họ tiến tới gần anh.

     Người ta lôi anh đến một xà lim trong một hành lang tối om. Trên trần chỉ có một bóng đèn trơ trụi tỏa ra một ánh sáng vàng nhạt lên 4 bức tường không có cửa. Căn phòng vuông vức mỗi cạnh không quá 2 thước rưỡi. không có giường, chỉ có một hình dáng một con người, bất động, co rúm trong một góc phòng.

      Còn lại có một mình, anh Nguyễn bò lại con người đã quay lại phía anh một cách đau đớn khi người ta đẩy anh vào xà lim. Anh ta gần như một ông già, và gương mặt hốc hác của ông ta đã nói lên cho riêng anh biết là ông ta đã hứng chịu những xử lý tàn tệ như thế nào. Qua vài lời trao đổi anh cựu thượng sĩ biết là người bạn cùng xà lim với anh là một linh mục công giáo và ông ta đã bị đưa vào đây nhiều ngày rồi. Nhưng anh không dám tiết lộ lý lịch thật của mính. Sự ngờ vực vẫn còn sâu đậm trong lòng anh như là một cái phao đề sống còn.

      Anh Nguyễn suy nghĩ, tự hỏi không biết người ta còn giữ anh lại đây bao lâu nữa, và ít nhất anh có thể bị đưa ra xét xử hay không. Anh vẫn chưa biết là anh còn phải ở lại xà lim này 11 tháng và 24 ngày nữa. 11 tháng và 24 ngày giống nhau ngày nào cũng như ngày nấy nhịp nhàng đều đặn với một chén cơm mặn buổi sáng, một chén cơm mặn buổi chiều, với những trận đòn như mưa và với những con chuột đói đi tìm khẩu phần của chúng trong lúc anh đang ngủ, đã làm anh phải giật nẩy mình hoảng sợ vì những cọ xát vào mình anh một cách quá dơ bẩn và ghê tởm không nói được.   

       Trong suốt chuỗi ngày tháng dài lê thê đó không một lần nào anh thấy được ánh sáng của ban ngày. Nhưng bóng đèn trên trần xà lim không bao giờ tắt. Các anh cai tù của anh lúc nào cũng làm cho anh hiểu rằng anh là một phần tử không thể thu hồi được trong cái xã hội mới của Việt Nam. Để chiến đấu vời sự kiệt sức của mình , hằng ngày anh bắt buộc phải tập một vài động tác cho cơ thể, nhưng anh cảm thấy lần lần bị yều đi. Anh cũng tự hỏi hoài với một nỗi lo âu là không biết vợ và các con anh đã như thế nào rồi, và không biết họ có bị cùng số phận như anh hay không. Niềm an ủi duy nhất của anh là tình bạn mà anh đã lần hồi nối kết lại được với  vị linh mục già lúc nào cũng thanh thản, tự tin và không biết lo lắng là gì.    

     Khi anh được ra khỏi xà lim, để vị linh mục ở lại một mình, là anh được đưa đến trại cải tạoTầm Vu..Ở trại này, sinh hoạt có thay đổi, điều tiết lần này qua các buổi học tập chánh trị và lao động ngoài đồng án. Mỗi buổi sáng, các anh bộ đội dẫn từng toán nhỏ tù nhân ra khỏi khuôn viên các trại và giám sát suốt cả ngày trong lúc các tù nhân cuốc đất hay cày ruộng.Thời gian nghỉ ngơi rất hiếm và thức ăn thì thiếu thốn. Đến chiều người ta lại đưa các tù nhân về trại và nhốt họ vào xà lim.

     Thỉnh thoảng, có những cuộc trốn trại. Có tin đồn rằng có những nhóm cựu quân nhân đã tổ chức các chiến khu ở trong vùng Châu Đốc, và có một số tù nhân đã mưu toan trốn trại để gia nhập vào đó. Anh Nguyễn đã nhiều lần có cơ hội ước tính được kỹ thuật thông thường của sự trốn trại. Chỉ cần phát hiện được một thời điểm không chú ý nào đó của các anh lính gác trong lúc lao động ngoài đồng để chạy đi trốn ngay trong một lùm bụi nào đó. Phải chạy vào rừng trốn khi bọn cán bộ tập họp các tù nhân lại để dẫn họ về trại trước khi mặt trời sắp lặn. Đó chỉ là một thời gian duy nhất tương đối lộn xộn, một yếu điểm trong hệ thống cải tạo. Anh đã chứng kiến nhiều người đã trốn trại thành công bằng cách này. Nhưng thỉnh thoảng cũng có một tiếng súng nổ và một người ngã gục xuống. Chỉ vì anh này đã nhảy vào rừng quá sớm hay quá muộn thôi.

      Sau năm tháng ở đây, anh Nguyễn thấy mình đã biết được đầy đủ các thói quen của những anh lính gác và địa hình địa vật trong vùng để thử thời vận. Anh chọn một bụi rậm cho mình, không cách xa miếng ruộng lắm, mà cũng không cách xa bìa rừng lắm. Và cúi khom lưng xuống anh phóng vào bóng tối của bụi rậm đúng vào lúc phải phóng đi. Phía bên kia, là sự tự do.

      Ngày thì ngủ, đêm thì đi, ăn thì có một ít cơm anh đã có mang theo, anh đến vùng núi của Châu Đốc và tìm đến các anh em kháng chiến quân không một chút khó khăn nào.Thật ra chính những người này đã phát hiện ra anh vào một trong những cuộc di chuyển triền miên của họ. Anh gặp lại ở đây một số chiến hữu bạn đã trốn trại như anh hoạc đã chạy trốn ngay sau khi Sài Gòn bị thất thủ. Ở đây đã có gần 50 người nam và 5 người nữ, vợ của sĩ quan đi theo chồng. Chính là họ là những người lo phần tiếp tế thực phẩm. Khi cần thực phẩm họ giả dạng làm nông dân, lẻ tẻ đi ra chợ của thành phố gần nhất và mua thức ăn về. Các bà này phải liên tục đổi mới cách mua thực phẩm này, vốn có nhiều nguy cơ khó lường được .Vào một ngày nọ có một bà bị bắt.. Bà bị một toán tuần tiễu bắt chuyện với bà, bà không biết tìm những câu trả lời thích hợp với các câu hỏi do bọn lính đã hỏi bà.Từ đàng xa các bà kia thấy bà bị các "bộ đội" đánh đập và đưa bà về khám đường.

      Toán này có 25 cây súng, gần như mỗi ngày phải di chuyển xuyên núi xuyên rừng, ít khi dám đi qua dồng ruộng và những nơi trống trải. Các cuộc di chuyển thường bị ngưng lại vì phi cơ bay ngang trên đầu, hình như để truy tìm họ.Cứ mỗi lần như vậy là họ phải nhảy vào lùm bụi và nằm đó chờ cho đến khi đâu đó thật yên lặng mới dám ra đi. Họ chạy trốn hơn là chiến đấu, thường phân tán ra thành nhiều nhóm nhỏ để tránh các toán tuần tiểu vốn đôi khi đã theo đuổi họ trong nhiều ngày. Không bao giờ họ ngủ ở một địa điểm cũ, và tránh các xóm làng, sợ bị tố giác.

      Sáu tháng như vậy đã trôi qua trong một cuộc trốn tránh liên miêm và kinh hoàng. Không một ai biết nghỉ ngơi là gì, lúc nào cũng phải cảnh giác, chăm chú nghe từng tiếng động. Lại còn phải sống với mớ quần áo rách tơi tả trên vai, trời mưa thì lạnh buốt tới tâm hồn, trời nắng thì cháy hết cả da, lại còn bị muỗi mòng sâu bọ cắn đốt không ngơi nghỉ, đi mãi mà ngủ nghỉ thì quá ít, nên sức khỏe lẫn tinh thần đều đi tới chỗ cạn kiệt…

      Với anh Nguyễn, cuộc phiêu lưu này chấm dứt vào một đêm nọ. Với mười lăm anh bạn khác anh đã chạy trốn suốt cả ngày trước hằng trăm "bộ đội" vì họ đã khám phá ra được nhóm của anh trong núi. Đêm đến, anh cũng tưởng là đã thoát khỏi họ rồi nên mới cùng các bạn chui sâu vào một hang đá để nghỉ ngơi đôi chút.

       Trước khi trời sáng, họ nghe có nhiều tiếng chân bước đi và nhiều tiếng gọi. Lập tức họ ba chân bốn cẳng chạy đi ra khỏi chỗ trú, không quên mang  theo hành trang nghèo nàn của mình, sợ nếu không kịp ra khỏi hang động thì họ sẽ bị dồn về đường cùng hết phương cứu chữa. Nhưng vừa mới bước ra khỏi hang núi vài bước thì họ gặp ngay toán "bộ đội". Họ cố gằng chạy tiếp về phía rừng để mong thoát khỏi "bô đội".Nhưng "bộ đội" đã bắn xối xả vào họ, không cần lên tiếng ra lệnh gì hết. Anh Nguyễn thấy một người bạn mình lăn tròn bên cạnh anh, một viên đạn được ghim ngay vào lưng, và như các bạn khác, anh không còn chọn cách nào hơn là phải sớm đưa tay lên còn hơn là chịu một số phận như anh bạn vừa rồi.

     Mấy anh "bộ đội" nhảy lại đè các anh xuống với những cú đánh và những lời chửi mắng dồn dập. Rồi người ta lôi các anh đi suốt ngày đó về khám đường của tỉnh Châu Đốc. Người ta cách ly các anh ra để nhốt vào xà lim vốn đã có tù nhân ở đó trước rồi. Anh Nguyễn cảm thấy quá mệt mỏi về tinh thần hơn là về thể xác. Anh đã chịu đựng đủ mọi thứ một cách vô ích, và đã mạo hiểm cả trăm lần cuộc đời mình để cuối cùng lại phải trở lại điểm xuất phát. Và anh còn có nguy cơ bị đối xử còn tàn khốc hơn lúc anh vào khám đường lần đầu tiên nữa. Anh cảm thấy có một luồng thất vọng tràn ngập trong người anh, và không có một phản ứng nào, anh cứ thế để mặc cho người ta lôi anh vào xà lim.

     Trong những ngày sau đó anh đã phải chịu nhiều lần tra hỏi. Cứ mỗi lần bị  tra hỏi là mỗi lần anh bị người ta đánh đập anh thật tàn nhẫn, như là họ cố tình trả thù anh một cách vô ý thức về sự thất bại của nhóm người của anh vậy. Hình như họ không chịu nổi sự kiện là người ta từ khước ra mặt chế độ mới mà họ mang tới cho Miền Nam . Sau vài ngày tra tấn, anh Nguyễn đành phải thú thật tất cả những gì mà họ muốn anh phải thú nhận. Anh nói về sự trốn trại của anh, về mấy tháng sống trong tổ chức du kích. Tất cả. Sau đó thì người ta mới bớt đánh đập anh, nhưng trong xà lim, chỉ còn anh là người duy nhất còn thường xuyên bị xiềng. Rõ ràng là những tù nhân khác được coi là ít quan trọng hơn anh. Riêng về các anh bạn chiến hữu cùng bị bắt với anh, anh không bao giờ được nghe nói tới.

      Hai tháng tám ngày sau, anh lại thấy hy vọng trở lại, làm anh sống trở lại khi anh nhặt được một sợi giây chì trong phòng vệ sinh. Đây là thời gian duy nhất mà anh không bị xiềng, và là thời gian mà người ta không còn trực tiếp canh chừng anh nữa. Anh đã không bao giờ biết là tại sao sợi giây chì lại có ở đó, nhưng tim anh đập mạnh không vì sợ hãi mà vì niềm hy vọng, anh nhặt nó và giấu trong quần mình. Anh không muốn nghỉ tới chuyện gì sẽ xảy ra cho sợi giây chì này nếu anh bị bắt. Chuyện rủi ro cũng lớn lắm. Nhưng chỉ một ý nghỉ duy nhất là sự tự do mà anh đang thấy lờ mờ sấp tới thôi cũng đủ làm cho anh thấy mình sẵn sàng hành động, các bắp thịt căng cứng lên, có sức mạnh trở lại.    

       Khi vào lại xà lim, anh chờ cho đêm đến, và đâu đó yên lặng  tối đa, anh mới bắt đầu dùng sợi giây chì để mở khóa sợi giây xích đang xiềng anh. Anh mở được khóa vài phút sau đó. Anh chú ý lắng nghe động tịnh. Các anh bạn tù nằm ôm nhau ngủ yên, hơi thở nhẹ nhàng im lặng. Không ai nghe thấy anh làm gì hết. Anh đứng dậy không một tiếng động và chờ đợi một lúc để cho tim anh bớt đập. Anh biết là các anh lính gác ở cách cánh cửa khoảng 10 thước, và cánh cửa này lại không có đóng, thật là một sự phi lý không giải thích được . Có thể đó là một trong các lý do khi người ta đã xiềng anh lại rồi. Các anh tù nhân khác thì không bao giờ có nguy cơ vượt ngục vì họ chỉ vào đây vì tội nhẹ.

     Trong lúc anh di chuyển lại cửa xà lim, một lần nữa anh nghĩ là sự may mắn lại chiếu cố đến anh một cách khác thường. Hôm nay sự may mắn đã giúp anh, ngay trước khi anh sẽ bị chuyển đến một trung tâm quan  trọng hơn là khám đường của địa phương, ở đó chắc chắn là anh sẽ không thể nào vượt ngục được .

      Anh không chần chờ nữa, và đẩy nhẹ cánh cửa  Từ chỗ anh đang đứng , anh nghe rõ các anh lính gác đang trò chuyện với nhau.. Cách đó 20 thước là cảng rào kẽm gai đang chiếu sáng ghê rợn dưới ánh trăng. Phía sau đó là một con rạch. Anh biết rõ là anh phải làm gì rồi. Và một lần nữa, việc này có nhiều nguy hiểm to lớn. Ngay như kẽm gai không cao lắm mà anh phải nhảy qua, và có thể anh sẽ bị phát hiện.  

       Luôn luôn trong yên lặng nhưng nhanh nhẹn, anh mở cửa vừa đủ để anh lách mình ra ngoài, và đóng cửa lại, cố gắng nằm ép thật sát người xuống sàn xi măng lạnh buốt.

       Anh bò lần ra tới mặt đất và cứ tiếp tục tiến tới từ phân từ phân, tim càng lúc càng đập mạnh hơn, mồ hôi chảy xuống qua mắt ướt hết quần áo rách nát của anh.

       Đến lúc anh chỉ còn cách rào kẽm gai chừng vài thước, anh  kiên nhẫn để có thời gian cần thiết tập trung sức lực lại. Không thể để thất bại lần này nữa được. Thình lình anh vụt thấy hàng rào kẻm gai cao quá, gần như qua không khỏi, rộng và đe dọa quá. Anh tự lý luận. Nó không thể cao hơn một thước rưỡi được . Nhưng rồi anh cảm thấy nghi ngờ. Anh lại có ý thử trở lại xà lim, và từ bỏ ý định vượt ngục. Anh ngập ngừng, do dự..  Chỉ là nhận lấy một nguy hiểm nữa thôi nếu họ phát hiện được anh. Anh không thích nghĩ tới những hành động tàn nhẫn mới mà họ bắt anh phải gánh chịu. Xét cho cùng, thà là đánh liều với mấy viên đạn của bọn lính canh.

       Anh vụt đứng phắt dậy, lấy trớn và nhảy qua rào kẽm gai. Liền lúc đó anh nghe thấy  có nhiều tiếng súng nổ và những tiếng gọi đàng sau anh. Anh phóng tới con rạch một cách vô vọng, hổn hển chạy ngoằn nghoèo, lúc nào cũng chờ đợi một phát đạn vào lưng. Nhưng rồi không có gì xảy ra, và vài giây sau đó anh nhảy ùm xuống giòng nước xanh đục nhưng niềm nở dón anh.   

       Khi anh trồi lên mặt nước, cũng có cố gắng hơi lâu, anh ngoái đầu nhìn lại phía khám đường. Nó đang trở thành như một ổ kiến thật sự . Người ta đổ ra chạy tứ hướng, người thì bắn súng, có một ngọn đèn pha đang rọi. Có một toán lính đang chạy dọc theo con rạch mà anh vừa thoát ra, họ đốt đuốc soi xuống rạch. Anh hít đầy phổi lặn xuống nữa, tin chắc là phen này anh được cứu sống, sống lại bằng hy vọng của sự tự do khó tưởng tượng nổi.

     Anh đã lặn xuống và đã lội dưới mặt nước , chỉ trồi đầu lên vào phút chót, theo con rạch đi xuống tỉnh. Hai bên bờ lặng im như tờ. Không có một tiếng động nào khuấy động đêm thanh vắng. Khi anh đến xóm nhà đầu tiên, anh lên bờ. Anh biết ngay là phải đi dâu rồi. Có nhiều bạn bè của anh đã ở Châu Đốc. Khi anh gõ cửa vào nhà anh bạn đầu tiên, anh được tiếp đón rất niềm nở. Đã từ lâu anh em ai cũng tưởng là anh đã chết rồi, còn anh thì lại lo là họ chắc cũng đang bị nhốt. Sau phút mừng rỡ được gặp lại nhau , bạn bè anh cho anh quần áo mặc và đem thức ăn lại làm anh ăn ngấu nghiến. Sau đó anh mới nói:

"Tôi cần phải đi Cần Thơ . Tôi cũng có nhiều bạn bè ở đây. Và từ đó tôi mới có thể biết được việc gì đã đến với vợ con tôi.

- Anh đừng có lo, người chủ nhà đặt  tay lên vai anh  và nói. Sáng sớm ngày mai tôi sẽ đưa anh đi Cần Thơ bằng mô tô. Lúc này không có người nào canh gác trên đường đâu. Nhưng dù sao ta cũng phải cẩn thận thì hơn."

        Họ đã làm đúng những gì anh bạn của Nuyễn đã quyết định, và trời chưa sáng là anh Nguyễn đã được anh bạn của mình đèo sau lưng chiếc mô tô rồi. Nguyễn lại đâm ra lo sợ. Nếu một toán tuần tiểu hay một đồn kiểm soát nào đó chận họ lại, thì anh thấy không biết phải làm thế nào đây. Nên anh nhắm mắt lại suốt cuộc hành trình thay vì cứ nghỉ tới những mối nguy cơ mà anh sẽ phải đương đầu.

        Tới Cần Thơ, bạn anh  đưa anh thẳng đến nhà một người bạn chiến hữu cũ, một ông trung úy mà có thời đã là cấp chỉ huy trực tiếp của anh. Anh chỉ có gặp được bà vợ của trung úy đó mà thôi. Bà cho biết là chồng bà cũng đã bị bắt gần như cùng ngày với anh và một ít lâu sau đó ông đã được chuyển ra Miền Bắc rồi. Và từ đó đến nay bà không có tin tức gì về ông ta nữa.            

        Bà ta cho phép anh Nguyễn vào tạm trốn ở nhà bà, ở đây anh thấy cũng không có gì nguy hiểm và bà ta chấp nhận đi ngay đến Vĩnh Long, cách đây chừng 8 cây số để gặp 3 đứa con của anh ở đó.

     Anh chờ đến chiều bà ta mới về đến nhà. Bà ta cho anh biết là con gái và một trong 2 đứa con trai của anh vẫn còn ở Vĩnh Long, hai đứa nhỏ sẽ đến đây gập anh trong vài ngày nữa. Còn đứa con trai thứ hai thì đang ở với mẹ nó ở một thành phố khác.

     Nguyễn cảm thấy quá mừng rỡ. Rồi đây anh sẽ gặp lại 2 đứa con anh, và sẽ cùng chúng nó tìm phương tiện trốn ra nước ngoài. Một người bạn anh ở Châu Đốc chẳng đã từng cho anh biết là một người quen của anh  ta ở Sa Dec đang chuẩn bị một chuyến vượt biên cho hằng chục người hay sao ? Mấy cha con ta sẽ đi đến đó để cùng vượt biên chung với nhau.

     Những ngày kế tiếp Nguyễn thấy sao mà nó dài vô tận. Thần kinh anh bị căng thẳng, và mỗi tiếng động đều làm anh giật mình. Anh hết sức bồn chồn sốt ruột, khi anh thấy được là anh có khả năng sẽ giành lại được vĩnh viễn sự tư do của mình.Thỉnh thoảng anh mơ tưởng tới Hoa Kỳ, nơi mà anh sẽ tới sau này, và những gì anh sẽ làm ở đó. Cũng có những lúc anh soi gương và phát hiện ra một con người ốm gầy đang đứng trước mặt anh.

      Mãi đến ngày thứ sáu đứa con trai và con gái anh mới đến. Hai đứa nó có mang theo được một số "cây" vàng mà chúng nó còn cất dấu được. Anh lại gặp một chướng ngại mới nữa. Đó là số tiền cần phải trả cho sự vượt ngục, vì anh thấy không còn nghi ngờ gì nữa là trong thời buổi hiện tại cái gì cũng phải được trả bằng "vàng" .

      Ngay ngày hôm sau, họ cùng lên xe đò để đi SaDec, như những người hành khách bình thường. Đây là phương tiện nặc danh và kín đáo duy nhất để đi đến tỉnh. Đi bộ thì họ sẽ có nhiều nguy cơ dễ bị tình nghi hơn. Điều cốt yếu là phải biết rõ chỗ nào sẽ có trạm kiểm soát để có thể tránh.

      Nhưng một lần nữa, Nguyễn lại gặp may mắn. vì không có toán tuần tiễu nào trên suốt lộ trình. Anh đã có dự trù rồi là nếu có thì anh sẽ xuống xe trước khi đến trạm cảnh sát, xong đi bộ xuyên ruộng vòng qua trạm và đợi lên xe lại ở phía bên kia.

     Tại Sa Dec, anh tìm gặp bạn dễ dàng. Anh này xác nhận là anh ta đã cùng với trên mười người nữa đang mua một chiếc tàu đánh cá dài 24 thước của một người dân chài ở bờ biển. Họ đã dự trữ xong xăng và thức ăn. Với ba cha con anh, con số người đi sẽ là một trăm lẽ chín người, kể cả tất cả người trong gia đình. Kể ra thì nhiều người thật nhưng chiếc tàu có vẻ chắc chắn. Nguyễn đóng phần tiền của mình (40 cây vàng cho 3 người) cho người thuyền chài và họ chờ đợi.

      Họ không cần kiên nhẫn lâu lắm. Chuyến vượt biên đã sẵn sàng từ lâu rồi. Một đêm nọ, họ đi bộ ra một con rạch, ở đó đã có sẵn xuồng ghe. Các người vượt biên khác đến từng toán nhỏ từ các con đường khác. Khi mọi người đều có đủ mặt, họ âm thầm xuống ghe, xuồng và bắt đầu đi ra hướng biển. Nhóm người đi này có 4 khẩu súng, được giao cho những người biết cách xử dụng. Mọi người đều có quyết tâm chiến đấu nếu gặp toán tuần tiễu. Nhưng cuộc hành trình suông sẻ không có gì xảy ra trong một đêm tối như mực này. Họ đến chiếc tàu, một đống đen sẫm đang neo bên bờ gần vàm rạch. Mọi người đều trèo lên tàu với hành trang của mình, cả nồi niêu soong chảo và những gì họ có thể mang theo. Sau cùng, người được chỉ định lái tàu cho máy nổ, và họ tiến ra biển khơi.

       Nhìn các bờ thấp của đất nước mình xa dần, Nguyễn cảm thấy lòng rất yên tâm. Anh nghĩ rằng phía bên kia bờ đại dương là sự tự do rồi. Nhưng rồi anh nghĩ một ngày nào đó anh sẽ còn trở lại để chiến đấu nữa. Anh ôm hai đứa con vào lòng và ngồi xuống với chúng nó trên bong tàu.

       Tất cả đều đồng ý là họ sẽ đi đến Mã Lai. Họ đã đi được ba ngày hai đêm rồi mà không thấy được một chiếc tàu nào khác. Biển vẫn yên tỉnh trong suốt cuộc hành trình  nhưng không vì vậy mà một số đông hành khách không bị ói mửa liên tục.

        Cuối cuộc hải hành, họ thấy một bờ biển thấp dưới rặng núi xa xa. Rồi họ ghé vào một nơi thấy có đông dân cư. Họ sẽ đi đến đó và chưa biết người ta sẽ đón tiếp mình ra sao đây. Vì thế họ rất là thận trọng. Nhưng khi họ vừa đặt chân lên một bãi cát trắng nhỏ thì có một toán cảnh sát người Mã Lai nhào tới tấn công họ như một bọn cướp, và lục soát khắp người họ lại thỉnh thoảng còn đánh người này người nọ vì những người này đã tỏ ra không ngoan ngoãn. Họ lấy hết những gì mà họ thấy có chút lợi lộc, nhất là vàng. Có một người nào đó đã liều lĩnh hỏi xin họ biên nhận, nhưng câu trả lời duy nhất mà anh ta nhận được là một báng súng vào bụng. Đến lúc đó không người nào còn có ảo vọng gì về những món đồ vật quý giá mà họ đã mang theo. Nhưng hương vị đắng cay của sự mất mát đó cũng tan biến đi với ít nhiều sảng khoái của sự tự do mà mọi người đã tìm lại được.    

      Trong chín ngày tiếp theo sau đó, người ta bắt họ phải ở ngay tại bãi biển đó để chờ người ta giải quyết số phận của mình. Từ ngày thứ hai trở đi người ta có phát cơm, nhưng chỉ có vậy thôi.

      Cuối cùng vào một buổi sáng, có một chiếc tàu đến, mang dấu hiệu Hồng Thập Tự Mã Lai. Người ta đưa họ lên tàu và tàu lại chạy a khơi. Nguyễn được biết là người ta mang mọi người đến hòn đảo Pulau Bidong, nơi đó có một trại của người tỵ nạn. Tàu chạy dọc theo bờ biển Mã Lai trong nhiều giờ dưới ánh nắng gay gắt. Và sau đó anh Nguyễn và mọi người đều trông thấy một hòn đảo hình nón, có rừng và có bãi cát bao quanh mà họ đoán là chắc là có doanh trại. Không một người nào trong  nhóm thuyền nhân này biết được những gì sẽ chờ đợi họ trên hòn đảo giống như nhà tù này. Không một ai biết được là mình sẽ ở đây bao lâu nữa, cũng không ai biết được cái tên Pulau Bidong này một ngày nào đó sẽ trở thành đồng nghĩa với Tuyệt Vọng.

Trở về trang đầu           trang sau