chÜÖng XXVI

 

 thÆt là chua chát thay 

    cho cái g†i là "giäi phóng" !!!

          

     Trong tuÀn lÍ ÇÀu tiên cûa tháng 9, anh Phåm, m¶t ngÜ©i bån cûa tôi, cuÓi cùng ÇÜ®c m¶t ch‡ trên chuy‰n bay vŠ Pháp. Khi vØa ljn Ba Lê, anh ÇiŒn thoåi cho tôi ngay tåi phi trÜ©ng Roissy:

- " Tôi phäi Çi g¥p anh liŠn, Ç‹ cho anh bi‰t, Ç‹ cho anh nói v§i t© báo cûa anh nh»ng gì Çã xäy ra ª Sài Gòn . TrÀm tr†ng l¡m !"

      Anh bån tôi có vÈ bÎ quá cæng th£ng , bÎ kích thích quá Ƕ nhÜ m¶t ngÜ©i vØa bÎ m¶t cú sÓc n¥ng, muÓn phän ÇÓi và kêu cÙu vÆy . ñó không phäi là thói quen cûa anh.

Anh Phåm là m¶t ngÜ©i ViŒt Nam , ngÜ©i  MiŠn Tây, Ç¥c biŒt rÃt cÙng cÕi và rÃt bình tïnh. Anh là m¶t sï quan thi‰t giáp, tœ nån chánh trÎ ª Pháp tØ næm 1955, sau Çó anh Çã ti‰p tøc h†c và Çã giÆt ÇÜ®c b¢ng kÏ sÜ ÇiŒn toán và cº nhân hóa h†c m¶t cách vÈ vang.. Anh ta có m¶t ch‡ ÇÙng v»ng ch¡c trong m¶t công ty viÍn thông l§n tØ hai mÜÖi næm nay. Vào dân Pháp næm 1958,  anh chÜa vŠ ViŒt Nam lÀn nào tØ hai mÜÖi næm nay. Hôm 2 tháng 4 vØa rÒi anh trª vŠ Sài Gòn Ç‹ thæm gia Çình anh, và bÎ kËt låi Çó trong 4 tháng. Tôi phäi gÃp rút Çi g¥p anh bån tôi m§i ÇÜ®c .

 

            Tôi g¥p låi bån tôi, lúc nÀy ngÜ©i trông quá gÀy, vÈ m¥t mŒt mÕi, v§i c¥p m¡t lo l¡ng bÒn chÒn. Anh n¡m tay tôi trong hai bàn tay cûa anh thÆt ch¥t và nói v§i tôi m¶t hÖi 

-" Anh Pierre Öi, ª Sài Gòn chÌ còn có m¶t s¿ Çói rách khÓn kh°, m¶t n‡i thÃt v†ng, m¶t s¿ chÓng ÇÓi và m¶t cái ch‰t mà thôi. Con ngÜ©i Çáng ghét nhÃt Çáng khinh nhÃt ª MiŠn Nam  ngày nay không phäi là ông ThiŒu, cÛng không phäi tܧng TrÀn væn Trà, mà là tܧng DÜÖng væn Minh. Ch£ng nh»ng ông ta Çã bán ÇÙng MiŠn Nam  mà ông ta Çã cúi ÇÀu quy løy trܧc nh»ng ngÜ©i c¶ng sän B¡c ViŒt .

- Hãy bình tïnh Çi ông bån Öi, Anh hãy cÓ g¡ng s¡p x‰p nh»ng š cûa anh cho có thÙ t¿ m¶t chút Çi....

      Anh Phåm nhìn tôi nhÜ m¶t ngÜ©i m¶ng du, Çang tÆp trung vào m¶t th‰ gi§i nào Çó mà chÌ có riêng m¶t mình anh bi‰t thôi, rÒi m§i nói:

- " Anh không th‹ nào hi‹u ÇÜ®c cái gì Çã xäy ra bên Çó Çâu. Anh không th‹ nào tܪng tÜ®ng n°i là tÃt cä ÇŠu Çã thay Ç°i h‰t. Và cä m¶t s¿ thù hÆn !....

Anh ta ngÜng m¶t lúc, lÃy tay døi c¥p m¡t nhÜ m¶t ngÜ©i ngû vØa m§i thÙc dÆy, m¶t ngÜ©i vØa m§i qua m¶t giÃc mÖ hãi hùng, rút tØ trong túi ra m¶t cuÓn s° tay màu Çen, lÆt qua lÆt låi vài t© rÒi nói:

- " Tôi gi» ÇÜ®c cuÓn s° tay nÀy qua cu¶c khám xét. Tôi có ghi låi rÃt ÇÀy Çû, tÃt cä nh»ng gì tôi Çã thÃy, Çã nghe và Çã hi‹u ÇÜ®c .Trong suÓt hai mÜÖi næm qua, tôi gác bÕ chánh trÎ ra ngoài tai. ñ‰n tháng 3 næm nay, khi tôi n¢m rÃt thoäi mái ª gh‰ phô tÖi Ç‹ xem truyŠn hình ª Ba Lê, cÛng nhÜ tÃt cä nh»ng ngÜ©i Pháp khác, tôi tܪng ngÜ©i ViŒt Nam chåy trÓn chi‰n tranh ho¥c là h† Çã bÎ s¿ tuyên truyŠn chÓng c¶ng ÇÀu Ƕc. Anh bi‰t không, thÆt s¿ tôi Çã lÀm ! Bây gi© tôi m§i hi‹u là tåi sao ngÜ©i ViŒt Nam Çã chåy trÓn ÇÀy ÇÜ©ng. Không phäi h† chÌ chåy trÓn Çån pháo và các ÇÖn vÎ c¶ng sän B¡c ViŒt . Mà h† thÆt s¿ chåy trÓn b¶ máy ª phía Ç¢ng sau b¶ Ƕi c¶ng sän Çó anh Pierre! Các loa phóng thanh, các s¿ tÓ giác và lên án, m†i s¿ chuy‹n Ç°i b¡t bu¶c cûa Ç©i sÓng, nh»ng tråi tÆp trung cäi tåo, nh»ng tòa án nhân dân, và nh»ng "cán b¶" vØa cuÒng tín vØa cuÒng nhiŒt không mŒt mÕi, m¥t lånh nhÜ tiŠn, ngoan cÓ và kh¡t khe còn hÖn các thÀy tu cûa Tòa án DÎ giáo. Nh»ng tên cán b¶ nÀy khi h† n¡m ÇÜ®c anh rÒi, h† không bao gi© buông tha anh ra cho ljn khi nào anh phäi tܪng tÜ®ng tìm ra ÇÜ®c nh»ng tr†ng t¶i cûa mình Ç‹ mà t¿ thú t¶i m§i xong . có nghïa là cho t§i khi nào anh phäi t¿ nhÆn là anh có phåm t¶i dù Çó là m¶t t¶i trång do anh tܪng tÜ®ng ra, nghïa là cho t§i khi nào anh chÓi bÕ tÃt cä, chÓi bÕ tín ngÜ«ng cûa anh, chÓi bÕ bån bè cûa anh, gia Çình cûa anh, cho t§i khi nào anh h¶i nhÆp vào giáo h¶i cûa h†, vào lš thuy‰t cûa h†, vào lÓi sÓng cûa h†... dï nhiên là Çi ngÜ®c låi h‰t v§i Ç©i sÓng cÛ....

Anh Phåm ngØng m¶t vài giây rÒi låi ti‰p tøc :

- " Tôi Çã nhìn thÃy b¶ máy Çó ÇiŠu hành rÒi, nó núp kÏ ª Çàng sau các "b¶ Ƕi" ngây ngô tØ MiŠn B¡c Çi vào MiŠn Nam . Nó rÃt là khûng khi‰p. Tôi së cÓ g¡ng giäi thích cho anh, cÓ g¡ng k‹ cho anh nghe nh»ng gì tôi Çã thÃy.

TÃt cä binh sï vào chi‰m Sài Gòn ÇŠu cÀm là c© cûa M¥t TrÆn Giäi Phóng MiŠn Nam.mà h† g†i là "lá c© cûa CPLTCHMN". Dân chúng MiŠn Nam ÇŠu nghï r¢ng: "gi»a ngÜ©i MiŠn Nam v§i nhau, cuÓi cùng rÒi ngÜ©i ta cÛng có th‹ thÕa thuÆn ÇÜ®c v§i nhau, Ç‹ có ÇÜ®c m¶t giäi pháp". NhÜng làm gì có ngÜ©i MiŠn Nam ? ChÌ có toàn là "b¶ Ƕi" ngÜ©i B¡c . (nguyên tác :des Tonkinois), nh»ng chú "nhà quê" chÌ thích mua nh»ng chi‰c ÇÒng hÒ có chÌ ngày tháng mà tØ ngày cha sanh mË ÇÈ h† m§i ÇÜ®c thÃy lÀn ÇÀu tiên và h† g†i là "ÇÒng hÒ có cºa s°", và h† thích chøp änh v§i các anh phó nhòm chuyên chøp dåo ª ngoài ÇÜ©ng phÓ. NgÜ©i dân Sài Gòn b¡t ÇÀu g†i h† là "nh»ng con ‰ch" vì h† m¥c quân phøc màu xanh lá cây và thÜ©ng "Çi hai hàng". CÛng không có gì quá Çáng l¡m Çâu. ChÌ châm bi‰m chÖi thôi. Và các sï quan thì vào ª khách sån. H† chÜa tØng ÇÜ®c thÃy thang máy bao gi©. M¶t ngày n†, ª khách sån Palace, tôi ÇÜ®c chÙng ki‰n m¶t cänh Ç¥c biŒt lå lùng. M¶t bà cø già dùng thang máy Çi lên lÀu ba. M¶t cô gái còn trÈ cÛng dùng chi‰c thang máy Çó Ç‹ Çi trª xuÓng, khi cºa mª cô gái bܧc ra và Çi vŠ phía trܧc. M¶t anh sï quan ngÜ©i B¡c Çang ÇÙng ª tÀng trŒt, bܧc lui låi mÃy bܧc và kinh ngåc la lên: "ñây là máy móc gì Çây ? kÿ lå vÆy ? M¶t bà cø vØa bܧc vào Çây Çi lên, bà ta rÃt già, nhÜng lúc trª xuÓng thì bà ta trÈ låi gÀn 50 næm !" Nghe tôi nói nhÜ vÆy ch¡c có ngÜ©i cho là tôi k‹ chuyŒn lÎch sº cûa thành phÓ Marseille hÒi xa xÜa phäi không anh ? NhÜng không . Çây là m¶t chuyŒn th¿c, m¶t chuyŒn sÓng ! Còn nhiŠu chi ti‰t n»a l¡m. Anh có muÓn tôi k‹ thêm cho anh nghe không? H† cÛng không bao gi© thÃy bi‰t nh»ng phòng t¡m n»a. H† lÃy nܧc trong nh»ng cÀu ti‹u cûa mÃy bà Ç‹ rºa m¥t. Có m¶t bu°i chiŠu các thÜÖng gia và mÃy ông "Bang" Tàu vØa "hi‰n" cho quân Ƕi giäi phóng m¶t bŒnh viŒn tÜ l§n nhÃt ª Ch® L§n và Çã mª tiŒc khoän Çãi các sï quan cao cÃp cûa h†. TÓi ljn, ngÜ©i Tàu cho g†i mÃy nhi‰p änh viên t§i Ç‹ chøp änh . H† chøp änh b¢ng Çèn . Khi ánh Çèn ch§p cûa máy änh vØa lóe lên, các sï quan ÇŠu ÇÙng bÆt ngay dÆy và cùng rút súng løc ra. H† tܪng Çó là m¶t cu¶c mÜu sát. TÃt cä nh»ng giai thoåi nÀy cä Sài Gòn ai cÛng bi‰t h‰t cä. NgÜ©i dân ª thành phÓ cÜ©i riÍu. ! H† không th‹ nào hi‹u ÇÜ®c là nh»ng ngÜ©i mà h† Çang khi d‹ nÀy chÌ bi‰t có nh»ng làng måc nghèo kh°, nh»ng tråi huÃn luyŒn, núi rØng và chi‰n tranh. M¶t th‰ gi§i mà không hŠ có m¶t chi‰c tû lånh, ho¥c m¶t máy ghi âm, cÛng không có khách sån, không có Çèn ch§p Ç‹ thu hình ban Çêm. Khi ngÜ©i ta cÜ©i là ngÜ©i ta tܪng là mình che dÃu cái lo s® cûa mình.

NhÜng dân chúng Sài Gòn Çã nhanh chóng hi‹u r¢ng "h† cÜ©i là sai" . ñã có nh»ng chuyŒn r¡c rÓi xäy ra.. Các chú "b¶ Ƕi" Çã b¡t g¥p kÈ tr¶m Çang chuy‹n xæng trong nón s¡t cûa h†, và kÈ tr¶m Çã bÎ b¡t bu¶c phäi uÓng h‰t nh»ng gì h† chÙa trong nón s¡t cûa h†. H† Çã b¡t ÇÜ®c nh»ng anh móc túi, và h† Çã dùng súng løc b¡n vào hai bàn tay cûa nh»ng ngÜ©i nÀy trܧc khi thä cho h† Çi. Sau Çó h† cÛng së cho thÃy là h† cÛng xº binh sï cûa h† y nhÜ vÆy. M¶t anh tài x‰ xe Molotova Çã cán ch‰t m¶t em bé ª Gia ñÎnh. Bà mË la lên, Çám Çông t¿u låi Çòi phäi ÇÜ®c sºa ch»a. Anh trܪng xa ÇŠ nghÎ bÒi thÜ©ng ba bao gåo. ngÜ©i mË tØ chÓi h£n và nói l§n :" Anh ta gi‰t ch‰t con tôi, tôi muÓn anh ta ÇŠn mång.". Nghe vÆy, ngÜ©i trܪng xa lÆp tÙc lÃy cây súng cûa m¶t "b¶ Ƕi" gÀn Çó và cho ngay m¶t phát Çån vào ÇÀu anh tài x‰. Và vŠ sau Çó Çã có nh»ng cu¶c xº tåi ch‡ các phåm nhân bÎ trói tay và ÇÜ®c c¶t vào hai mi‰ng g‡, ngay trên ÇÜ©ng phÓ, nhÜ vÆy g†i là Ç‹ làm gÜÖng . K‹ tØ Çó dân chúng Sài Gòn m§i thÃy s® và h† b¡t ÇÀu nói là "H† còn Ƕc ác hÖn b†n NhÆt nhiŠu  !"

       NghÌ m¶t chút Ç‹ hút thuÓc, anh Phåm kéo m¶t hÖi dài thÆt ngon rÒi låi ti‰p tøc k‹ :

- " K› luÆt s¡t và s¿ tàn ác cûa mÃy chú "b¶ Ƕi" Çã gây xúc Ƕng cho ngÜ©i dân MiŠn Nam . NhÜng h† còn chÜa bi‰t b†n "cán b¶" Çäng viên cûa Çäng c¶ng sän . B†n nÀy không có m¥c quân phøc xanh nhÜ "b¶ Ƕi". H† thÜ©ng m¥c quÀn dài màu xám hay màu

sÆm hÖn và m¶t áo sÖ mi tr¡ng không bao gi© ûi và bÕ ra ngoài. ñó m§i thÆt s¿ là chû nhân ông. H† không Òn ào nhÜng có m¥t kh¡p m†i nÖi. H† quan sát, Ç¥t câu hÕi, ghi vào s° tay, tìm hi‹u, nghiên cÙu và quy‰t ÇÎnh. H† là nh»ng ngÜ©i hܧng dÅn các l§p h†c tÆp cäi tåo. Lúc ban ÇÀu, ngÜ©i dân Sài Gòn thÃy mình ti‰n b¶ nhÜng còn hoài nghi . H† Çã theo các bu°i h†c tÆp cäi tåo nÀy v§i cäm nghï là mình Çang ª m¶t l§p mÅu giáo dành cho nh»ng em bé chÆm ti‰n. H† hát theo nh»ng gì ngÜ©i ta b¡t phäi hát, h† cÛng v‡ tay , cÛng lÆp låi nh»ng gì h† bäo phäi lÆp låi . Khi bܧc ra khÕi l§p h† cÜ©i khÄy.Và sau Çó m¶t lÀn n»a là h† h‰t cÜ©i n°i, h† h‰t còn cÜ©i khÄy ÇÜ®c n»a. Bªi vì "cán b¶" b¡t h† phäi vi‰t Çi vi‰t låi 10 lÀn, 20 lÀn nh»ng l©i t¿ thú cûa h†. Không m¶t ngÜ©i nào trong dân chúng thÃy mình có phåm t¶i, và nhÜ th‰ là coi nhÜ tÃt cä ÇŠu thÃy sai h‰t. ñây nhé:

- các tiŒm buôn Çã bán thuÓc ngØa cho MÏ Ç‹ h† ngû v§i các cô gái : là có t¶i;

- ngÜ©i th® ª cÖ xܪng Çã Çóng góp vào n‡ l¿c chi‰n tranh : là có t¶i;

- thÜÖng gia ngÜ©i Tàu Çã mua låi chi‰n cø ph‰ thäi: là có t¶i;

- cô gái æn sÜÖng Çã làm mÃt danh d¿ dân t¶c khi bán mình cho ngÜ©i ngoåi quÓc: là có t¶i;

- anh sinh viên Çã có cä m¶t b¶ sÜu tÆp các Çïa nhåc giÆt gân. . . . .:là có t¶i

TÃt cä m†i ngÜ©i m†i gi§i ÇŠu Çã, Çang hay së là kÈ phåm t¶i h‰t.

NhÜ vÆy là phäi bi‰t t¶i cûa mình, phäi bi‰t sºa mình, phäi bi‰t b¡t bu¶c cha mË mình, con cháu mình, bån bè mình phäi sºa ch»a, cäi tåo; phäi bi‰t "våch trÀn" có nghïa là phäi tÓ giác nh»ng ngÜ©i nào tØ chÓi không chÎu thay Ç°i..

Và k‰ ti‰p sau Çó là b¡t ÇÀu có nh»ng cu¶c ruÒng b¡t, nh»ng cu¶c khám xét. Các công an mÆt vø ljn nhà ban Çêm, løc l†i kh¡p m†i nÖi, gõ vào tÜ©ng, tháo h‰t bàn gh‰, các vÆt døng trong nhà, khám xét h‰t quÀn áo, có khi mª tung nh»ng ch‡ khâu vá ra xem. ChÌ cÀn có m¶t quy‹n sách nhÕ chÓng c¶ng nào Çó, m¶t bÙc tranh änh nào Çó cûa MÏ, hay m¶t hình änh nào Çó cûa ông ThiŒu còn bÕ quên trong ngæn kéo, là ngÜ©i chû nhà së bÎ b¡t mang Çi.

Bu°i sáng thÆt s§m ngÜ©i ta có khi ngÜ©i ta g¥p nh»ng hàng ngÜ©i tay bÎ trói qu¥t ra sau lÜng,  bÎ binh sï m¥t lånh nhÜ ÇÒng dÅn Çi. Có Çôi lúc các bà v® chåy theo sau vØa la vØa khóc. Các anh "b¶ Ƕi" Çu°i h† Çi b¢ng báng súng... Và nhÜ th‰ là ngÜ©i ta quây m¥t Çi không ai dám nhìn vào cänh nÀy.

Không phäi h† chÌ b¡t ngÜ©i mà h† còn tÎch thu, trÜng døng nhà cºa n»a. TÃt cä nh»ng ai có nhà r¶ng rãi, nghïa là có hÖn hai phòng cho cä gia Çình, thì phäi cho m¶t sÓ "b¶ Ƕi' vào cÜ trú, phäi gi¥t giÛ cho h†, nÃu cÖm cho h†. Các sï quan thì ª biŒt th¿. Nh»ng anh nhà giàu nào Çã bÎ tÎch thu chÜÖng møc trong ngân hàng thì phäi giao n¶p tÃt cä ÇÒ mÏ nghŒ, s° sách và hàng sÖn mài cho các ûy viên tài chánh. Còn låi món nào thì h† Çem bán lÀn bán hÒi Ç‹ mà sÓng. ñ‰n khi không còn gì Ç‹ bán ÇÜ®c n»a thì h† t¿ tº. Sài Gòn là m¶t thành phÓ tuyŒt v†ng mà các tû ª ÇÀu giÜ©ng có ÇÀy Çû hóa chÃt hay nh»ng viên thuÓc gi‰t ngÜ©i  Çû màu, tr¡ng, hÜ©ng và xanh. NgÜ©i nào không có thuÓc thì cåo diêm sanh ª các vÕ quËt Ç‹ uÓng.

       

           TÃt cä m†i chuyŒn ÇŠu nh¢m dÒn con ngÜ©i vào con ÇÜ©ng cùng cûa thÃt v†ng.

Các cu¶c ÇiŠu tra thÄm vÃn, các cu¶c b¡t b§, nhÃt là tình cänh khÓn kh° và s¿ Çói rách. Có trên m¶t triŒu ngÜ©i không có viŒc làm và không có gì Ç‹ æn, chÌ tính riêng cho Sài Gòn mà thôi, . Chánh quyŠn c¶ng sän Çã loan báo trên Çài phát thanh là h† Çã phát không sáu ngàn sáu træm (6.600) tÃn gåo cho m¶t triŒu ba træm ngàn (1.300.000) dân nghèo ª Çô thành trong 2 tháng 5 và tháng 6. NhÜ vÆy tính ra b° ÇÒng chÌ có chÜa t§i 100 gram gåo cho m¶t ngÜ©i m‡i ngày.

Con ÇÜ©ng T¿ Do thì Çã v¡ng ng¡t, tÃt cä các tiŒm ÇŠu Çóng cºa. Trên vÌa hè ÇÜ©ng Charner, ngÜ©i ta bày bán Çû m†i thÙ trên các tÃm väi dù, nào là quåt máy, dao mu‡ng, thÜ®ng vàng hå cám, bán v§i giá thÆt rÈ måt. NgÜ©i bán æn m¥c rÃt tÜÖm tÃt nhÜng quá

gÀy. V§i m¶t n¡m båc chÌ mua ÇÜ®c vài kí gåo. có nhiŠu ngÜ©i còn Çem bán cä bàn th© ông bà. Tôi Çã chÙng ki‰n ÇÜ®c rÃt nhiŠu chuyŒn r¡c rÓi. Ÿ khu v¿c Ch® CÛ, Ç¢ng sau Kho Båc, m¶t ngÜ©i tråc næm chøc tu°i Çã gi¿t m¶t túi xách cûa m¶t bà qua ÇÜ©ng.Bà ta la lên. M¶t Ƕi tuÀn tiÍu Çã ljn kÎp và b¡t kÈ cܧp gi¿t, Anh ta  ÇÙng th£ng ngÜ©i lên  và cao gi†ng nói l§n lên v§i "b¶ Ƕi":

- ñúng vÆy, tôi là m¶t kÈ tr¶m . Các anh hãy làm giùm tôi m¶t viŒc : hãy Çi tìm giùm v® và 5 ÇÙa con tôi låi Çây và hãy b¡n h‰t chúng tôi giùm tåi Çây trܧc m¥t m†i ngÜ©i , bªi vì chúng tôi không còn gì Ç‹ æn h‰t. "

       CÛng có nh»ng cô gái còn ti‰p tøc m¥c quÀn áo ki‹u Tây PhÜÖng. Lúc ÇÀu thì c¶ng sän còn châm chܧc cho. NhÜng bây gi© thì bÎ cÃm h£n. Các anh "b¶ Ƕi" dùng kéo l§n c¡t b§t mÃy chi‰c quÀn quá r¶ng. Tôi Çã chÙng ki‰n tÆn m¡t m¶t cô gái giÆn d» vì ngÜ©i ta xé quÀn Gin cûa cô.  Cô tÙc giÆn xé cä áo cánh và cªi luôn nÎt vú cûa cô ta ra, cÀm ném vào m¥t cûa "B¶ Ƕi" và ÇÜa b¶ ng¿c trÀn ra nói v§i h† :"S¤n các anh ª Çây thôi thì hãy c¡t giùm c¥p vú cûa tôi luôn giùm Çi !" Cô nÀy không phäi là m¶t cô gái æn sÜÖng. ñài phát thanh Çã loan báo là trong vài tuÀn lÍ n»a, m†i ngÜ©i dân "nam cÛng nhÜ n»" ÇŠu phäi m¥c m¶t loåi quÀn áo nhÜ nhau: áo quÀn b¢ng väi thô nhË nhu¶m cû nâu, màu ÇÕ nâu.

 

Anh Phåm nhæn m¥t, nhíu mày có vë hÖi buÒn cÜ©i, ngÜng giây lát, xong låi ti‰p tøc nói ;

-" Anh Pierre bi‰t không ? b†n c¶ng sän cÛng dùng nhiŠu trò ti‹u xäo nhÜng rÃt là ÇÖn sÖ và ngÜ©i ta cÛng m¡c bÅy nhÜ thÜ©ng.Tôi së k‹ cho anh nghe m¶t giai thoåi không quan tr†ng l¡m, nhÜng bi‹u l¶ ÇÜ®c cái cách cûa h† gåt gÅm nh»ng ngÜ©i chÜa ÇÜ®c cänh giác. M¶t tháng sau khi Sài Gòn bÎ chi‰m, m¶t gi© trܧc khi thi‰t quân luÆt, tôi cùng m¶t ông bån giáo sÜ Çi dåo cách råp chi‰u bóng Casino không bao xa. Thình lình chúng tôi nhÆn thÃy hàng Çèn trܧc quán rÜ®u "ñêm ñông PhÜÖng" Çã ÇÜ®c bÆt cháy sáng và tØ trong tiŒm có ti‰ng nhåc xÆp xình v†ng ra ngoài. Bån tôi vØa cÜ©i vØa nói ; "Có th‹ h† Çã mª cºa h¶p Çêm trª låi. Chúng ta hãy vào Çây uÓng m¶t ly cho nó b§t cæng th£ng. Chúng tôi ÇÄy cºa bܧc vào. Có nhiŠu c¥p Çang nhäy trên sàn và ban nhåc Çang chÖi m¶t bän nhåc giÆt gân. QuÀy rÜ®u cÛng ÇÜ®c thÃp sáng, và có m¶t sÓ vÛ n» Çang ngÒi uÓng trên gh‰ cao trܧc quÀy.Chúng tôi Çang Çi ljn m¶t cái bàn. Hai "b¶ Ƕi" Ƕt nhiên xuÃt hiŒn tØ phía sau m¶t cây c¶t, chïa súng vào chúng tôi và ÇÄy chúng tôi ra cºa , ch£ng nói ch£ng r¢ng. Ngày hôm sau chúng tôi ÇÜ®c nghe m¶t cô gái nhäy cûa tiŒm Las Végas cÛ giäi thích câu chuyŒn Çó nhÜ sau:" Chúng tôi hÖn m¶t chøc ngÜ©i cä nam lÅn n» Çã ÇÜ®c g†i t§i m¶t "sân khÃu", là cái h¶p Çêm  nÀy, ÇÜ®c trä cho m‡i ngÜ©i 1000 ÇÒng và ÇÜ®c Çãi m¶t b»a cÖm. Bù låi chúng tôi phäi nhäy v§i nhau suÓt hai ti‰ng ÇÒng hÒ, "nhÜ hÒi còn ch‰ Ƕ bù nhìn" vÆy. Có nh»ng chuyên viên quay phim chi‰u bóng cûa nh»ng nܧc c¶ng sän ª Âu Châu ljn thu hình chúng tôi, và sau Çó thì các anh b¶ Ƕi Çã ÇÜa chúng tôi  vŠ nhà b¢ng xe quân vÆn. CuÓn phim Çó nghe nói së ÇÜ®c dùng Ç‹ tuyên truyŠn ª ngoåi quÓc, Ç‹ cho ngÜ©i ta thÃy là ch‰ Ƕ  m§i thÆt s¿ Çã quá dÍ dãi.

M¶t tuÀn lÍ sau Çó, h† låi làm y nhÜ vÆy m¶t lÀn n»a © nhà hàng "Arc en Ciel" trong Ch® L§n, v§i nh»ng ngÜ©i khách æn m¥c sang tr†ng, v§i m†i thÙc æn bày trên "búp phê" thÎnh soån, tØ món heo quay vàng cháy, thÎt heo ghim nܧng, Çû thÙ trái cây, rÜ®u vang, rÜ®u khai vÎ v.v.. nhÜng tÃt cä khách hàng ÇŠu là Çóng trò h‰t, h† ÇÜ®c Çãi æn vì nhu cÀu dàn d¿ng Ç‹ quay phim. Cänh phim ÇÜ®c quay Ç‹ nh¢m cho thÃy Sài Gòn không thi‰u món gì, bªi vì các nhà hàng sang tr†ng vÅn ti‰p tøc ÇÜ®c ti‰p t‰ ÇÀy Çû và thÜ©ng xuyên. (1)

- Và cái g†i là CPLTCHMN thì ra sao rÒi ? trong tÃt cä nh»ng chuyŒn Çó ?

_ Các t°ng b¶ trܪng cûa cái Chánh Phû Çó Çã ª Sài Gòn nhÜng không có gì Ç‹ ÇiŠu hành. H† ÇÜ®c ª trong nh»ng dãy nhà thu¶c B¶ T°ng Tham MÜu cÛ cûa MiŠn Nam, gÀn sân bay Tân sÖn NhÙt . Có lính gác chung quanh doanh tråi, súng Óng h£n hòi. Công an chánh trÎ B¡c ViŒt không r©i h† nºa bܧc và h† không ti‰p m¶t ông khách nào. Các thành viên cûa "Ñy Ban Lãnh ñåo" thì ª trong thành phÓ, trong nh»ng khách sån hång nhì mà có nÖi không có n°i m¶t cái ÇiŒn thoåi. ThÌnh thoäng h† cÛng có m¥t trên khán Çài. Lâu lâu tØng ÇÎnh kÿ Çài phát thanh và báo chí cÛng  có loan báo nh»ng bän tuyên bÓ hay Çæng nh»ng bài nói vŠ các "nhân vÆt cûa MiŠn Nam và cûa MiŠn B¡c", hay nói vŠ ÇÜ©ng lÓi chánh trÎ "không liên k‰t" cûa MiŠn Nam . NhÜng cÛng không dÓi gåt ÇÜ®c ai. Các sï quan B¡c ViŒt ÇÒn trú ÇŠu mang phù hiŒu cûa CPLTCHMN trên nón cÓi. Tôi Çã có trò chuyŒn v§i m¶t trong nh»ng sï quan nÀy, m¶t Çåi tá thu¶c sÜ Çoàn 320 B.

Anh ta vØa nhún vai vØa nói v§i tôi :

- "ChÌ là m¶t phù hiŒu thôi mà, cÛng nhÜ nh»ng lá c© vÆy. Nh»ng dÃu hiŒu tÜ®ng trÜng cÀn thi‰t Ç‹ ti‰n hành "chi‰n dÎch HÒ chí Minh" thôi. Phäi cho có m¶t s¿ tin tܪng Çó là 

b¶ Ƕi cûa CPLTCHMN Çang giäi phóng MiŠn Nam . S¿ thÆt thì chúng tôi ÇŠu là quân Ƕi MiŠn B¡c và do Hà N¶i  chÌ huy"

Nh»ng gì mà Çåi tá Çó Çã nói v§i tôi ÇŠu ÇÜ®c chÙng th¿c b¢ng s¿ kiŒn.. Nh»ng ngÜ©i B¡c thì chi‰m h‰t các biŒt th¿ và nhà ÇËp, các khách sån häo hång, các cÖ quan công c¶ng. ChÌ có h† m§i ÇÜ®c xº døng các xe du lÎch loåi t§n cûa ngÜ©i  MÏ bÕ låi. Nh»ng nh»ng lãnh Çåo cách mång MiŠn Nam ÇÜ®c chia ra làm hai thành phÀn: thÙ nhÙt là nh»ng ngÜ©i "tÆp k‰t", nh»ng ngÜ©i Çã ch†n l¿a Çi ra MiŠn B¡c hÒi næm 1954, và thÙ hai là nh»ng kháng chi‰n quân cûa M¥t TrÆn Giäi Phóng. Cä hai thành phÀn ÇŠu chÓng ngÜ©i B¡c (nguyên tác :anti-Tonkinois).H† bÎ ÇÓi xº nhÜ nh»ng ngÜ©i anh em nghèo và th¿c s¿ không ÇÜ®c có m¶t trách nhiŒm nào rõ ràng h‰t, m¥c dÀu h† ÇÜ®c gán cho nh»ng danh vÎ chánh thÙc. Tôi Çã có trò chuyŒn v§i nhiŠu ngÜ©i trong sÓ nh»ng anh "tÆp k‰t". H† nói : "Ÿ ngoài B¡c, chúng tôi không phäi là ngÜ©i ngoåi quÓc. NhÜng bây gi© thì chúng tôi Çã vŠ nhà chúng tôi rÒi, ch‰t sÓng gì chúng tôi cÛng ª Çây, chúng tôi không trª ra ngoài Çó n»a Çâu." Tình cäm cûa ngÜ©i dân MiŠn Nam månh hÖn bao gi© h‰t. Cách xº s¿ cûa nh»ng ngÜ©i MiŠn B¡c trong tÜ th‰ chi‰m Çóng Çã giúp cho ngÜ©i dân MiŠn Nam g¡n bó v§i nhau hÖn. Dân chúng MiŠn Nam không bi‰t cÜ©i n»a rÒi mà vÅn g†i ngÜ©i B¡c là b†n "xâm læng" (nguyên tác:les "xam-lang" ), nh»ng kÈ xâm lÜ®c, ho¥c nh»ng " cá rô cây" (nguyên tác :  "caro-cay"). Danh tØ khinh bÌ nÀy muÓn nói ra nhiŠu ÇiŠu l¡m. Con cá rô là loåi cá mà ngÜ©i dân nghèo thÜ©ng æn. Vì có m¶t sÓ ngÜ©i B¡c Çã làm nh»ng con cá rô b¢ng cây bÕ vào chén nܧc m¡m Ç‹ lúc nhìn thoáng qua cÛng thÃy h† có æn cá, nhÜng th¿c s¿ là h† chÌ có æn cÖm không mà thôi. Danh tØ "cá rô cây" cÛng ÇÒng nghïa v§i "Çói nghèo mà kiêu cæng".

- Anh có nghe nói gì vŠ kháng chi‰n hay là chi‰n khu gì không ?

- Dï nhiên rÒi. ChÌ cÀn Çi m¶t chút thôi, nghe Çài phát thanh, džc báo chí hay nh»ng thông cáo dán ª tÜ©ng, thì thÃy ngay b¢ng chÙng. Tåi Sài Gòn thi‰t quân luÆt Çã ÇÜ®c tái lÆp låi. Và Çó không phäi là chuyŒn Çùa Çâu. VŠ Çêm "b¶ Ƕi" hÍ thÃy cái gì nhúc nhích là h† b¡n liŠn. ñài phát thanh kêu g†i dân chúng hãy "tÓ cáo nh»ng ngÜ©i phän Ƕng nào còn lÄn trÓn". Báo chí thÜ©ng loan báo nhiŠu lÀn hàng tuÀn là "l¿c lÜ®ng an ninh Çã  bao vây và hå sát nh»ng toán phän Ƕng còn ngoan cÓ gi» vÛ khí Çån dÜ®c". Lúc ÇÀu thì "b¶ Ƕi" bÎ Çâm b¢ng dao gæm, hay bÎ si‰t c°. ñó là nh»ng hành Ƕng lÈ tÈ, do nh»ng phän Ùng tÙc giÆn cûa m¶t vài sï quan låc lõng. Bây gi© thì Çã có nhiŠu hŒ thÓng, b¡t ÇÀu có t° chÙc và nh»ng vø ám sát có l¿a ch†n. NgÜ©i ta thÜ©ng nh¡m vào các cán b¶ và công an. NgÜ©i ta làm giÃy cæn cܧc giä måo. Có truyŠn ÇÖn ÇÜ®c räi trong trÜ©ng h†c kêu g†i sinh viên ra chi‰n khu.TÃt cä các sinh viên Çâu có ÇÍ bäo Çâu. Có lÀn h† Çã Çánh m¶t ûy viên cûa Çåi h†c. Vào cuÓi tháng 6, Çã có m¶t s¿ nhen nhúm bi‹u tình. M¶t cán b¶ Çã bÎ ÇÆp ch‰t b¢ng búa. NgÜ©i cÀm ÇÀu Çã bÎ b¡t và bÎ xº b¡n ngay. Cái ch‰t nÀy Çã làm cho sinh viên hoang mang.. Vào tuÀn lÍ ÇÀu cûa tháng 7, låi có xäy ra m¶t chuyŒn r¡c rÓi n»a  trÀm tr†ng hÖn.. Sáu træm sï quan thu¶c QLVNCH (600) Çi trình diŒn hÒi tháng 5 Çã bÎ ÇÜa Çi ljn m¶t tråi tù kh° sai ª gi»a rØng, ª vùng núi Bà ñen cách Sài Gòn khoäng hÖn 100 cây sÓ vŠ hܧng B¡c. Tình trång sinh sÓng cûa h† rÃt là vô nhân Çåo. H¢ng ngày h† chÌ ÇÜ®c phát có hai n¡m cÖm v§i muÓi  và phäi ÇÓn cây to v§i nh»ng chi‰c rìu thÜ©ng, tØ sáng cho ljn chiŠu.. M¶t bu°i sáng n† vào cuÓi tháng 6, các "b¶ Ƕi" gi» h† (chÌ có chØng 100 chú) Çã tÆp h®p h† låi và nói : "Các anh Çông quá, nên vì lš do an ninh, chúng tôi së c¶t các anh låi tØng c¥p hai ngÜ©i m¶t". Các sï quan nÀy phän ÇÓi :"Chúng tôi không có làm gì sai trái, chúng tôi làm viŒc nhÜ trâu rÒi mà mÃy anh còn muÓn c¶t chúng låi nhÜ  súc vÆt ? Chúng tôi không th‹ nào làm viŒc c¥p Çôi nhÜ vÆy ÇÜ®c, cÛng không th‹ Çi vŒ sinh riêng rë ÇÜ®c n»a." Các chú "b¶ Ƕi không cÀn bi‰t và b¡t ÇÀu c¶t h† låi tØng c¥p v§i nhau. BÃy gi© các sï quan tù nhân m§i chÖi xä láng. H† ùa vào tÃn công các b¶ Ƕi gi» tù. Dï nhiên b¶ Ƕi Çã n° súng và có hÖn 100 sï quan bÎ tº thÜÖng, nhÜng nh»ng ngÜ©i khác Çã tܧc ÇÜ®c khí gi§i cûa b¶ Ƕi và Çã tàn sát h‰t toàn b¶ . C¶ng sän Çã ÇÜa nhiŠu xe binh sï ljn tæng cÜ©ng và cu¶c trÃn áp thÆt là rÃt tàn nhÅn. ChÌ có m¶t nhúm sï quan Çã chåy trÓn ÇÜ®c vào rØng có mang theo vÛ khí. Vài ngày sau, B¶ N¶i Vø Çã loan báo trong m¶t bän thông cáo báo chí là :" có vài træm phän Ƕng Çã ch‰t trong m¶t tai nån trên ÇÜ©ng Tây Ninh." Ngay sau khi ÇÜ®c bi‰t tin nÀy, hàng træm v® con cûa nh»ng sï quan Çã tø tÆp trܧc B¶ N¶i Vø gÀn Nhà Th© Chánh Tòa. H† yêu cÀu phäi giäi thích, h† Çã xô ÇÄy các lính gác và chºi ngÜ©i phát ngôn viên cûa Chánh Phû :

- "Chúng tôi không tin. Không th‹ nào có ljn hàng træm ngÜ©i ch‰t trong m¶t tai nån  trên quÓc l¶. hãy trä thây cûa chÒng con cûa chúng tôi và chúng tôi së thÃy bi‰t tåi sao h† ch‰t." . H† quá bÎ khích Ƕng gÀn nhÜ cuÒng loån.  NhÜng môt gi© sau Çó, tÃt cä khu v¿c nÀy ÇÜ®c b¶ Ƕi ljn bao vây, h† chïa súng và lên cò súng liên thanh nghe ræng r¡c và các bà bÎ giäi tán b¢ng báng súng. ñó là nh»ng gì Çã xäy ra ª Sài Gòn , anh Pierre. ñ¶c tài và chÌ có Ƕc tài !

- Và Çã có nh»ng gì Çã xäy ra ª các tÌnh ?

- Trong các thành phÓ ª MiŠn Tây, vì không có báo chí Ç‹ có th‹ thÃy ÇÜ®c nh»ng gì Çã xäy ra trong nh»ng ngày ÇÀu cûa viŒc cÜ«ng chi‰m,  thÆt là ÇÅm máu. Công tác tái lÆp tình hình "Çåo ÇÙc" thÆt là vØa tàn båo vØa vøng vŠ. Các cô gái và các bà còn trÈ bÎ bu¶c t¶i vì æn m¥c "lÓ læng". Các bu°i h†p có nhäy ÇÀm bΠ binh sï "công phÅn" giäi tán, nhåc cø bÎ tÎch thâu vì Çàn guy ta ÇiŒn và cä bình ÇiŒn là cûa lj quÓc. Tòa án "nhân dân", cho hành quy‰t ngay Cänh Sát và cán b¶ cûa tÌnh bÎ gán t¶i "tham nhÛng". Quân Ƕi MiŠn Nam không có hành Ƕng chÓng ÇÓi sau khi Sài Gòn bÎ chi‰m.. NhÜng các ÇÖn vÎ ÇÜ®c phân tán và m§i b¡t ÇÀu có nh»ng vø Çánh úp, sau Çó vài tuÀn. Có mÃy trung Çoàn thu¶c sÜ Çoàn 21 b¶ binh (m¶t trong 3 sÜ Çoàn ÇÒn trú ª Tây Nam Sài Gòn ) Çã Çi vào vùng ly khai cûa Hòa Häo. NhÜ anh Çã bi‰t , PhÆt Giáo Hòa Häo là m¶t giáo phái ÇÎa phÜÖng chÓng c¶ng sän d» d¢n nhÃt và cÛng ÇÜ®c ghi nhÆn là không tùng phøc chánh quyŠn trung ÜÖng. H† vÅn có m¶t l¿c lÜ®ng bán quân s¿ . Giáo phái nÀy có m¥t kh¡p trong sÓ 11 tÌnh và có gÀn mÃy triŒu tín ÇÒ. Vùng kháng chi‰n månh nhÃt cûa h† n¢m gÀn biên gi§i Cam BÓt, trong tam giác Long Xuyên - Châu ñÓc - Tân Châu, m¶t vùng giàu có v§i nhiŠu  sông råch và ru¶ng lúa, m¶t vùng ch¢ng chÎt ÇÀy ÇÜ©ng nܧc, dÍ dáng chæng bÄy, dính liŠn v§i vùng núi ThÃt SÖn, Tôi Çã dùng giÃy t© cûa anh tôi Ç‹ Çi xuÓng ÇÜ®c MiŠn Tây thæm gia Çình. Các trøc l¶ giao thông chính và các trung tâm thành phÓ ÇŠu ÇÜ®c quân Ƕi chánh quy B¡c ViŒt trÃn gi». NhÜng có vÈ nhÜ  h† không ÇÜ®c nghÌ ngÖi theo ki‹u dÜ«ng quân: thÜ©ng xuyên có các Ƕi tuÀn tiÍu b¢ng chi‰n xa và binh sï luôn luôn Ç‹ tay vào cò súng, còn pháo binh thì ª tÜ th‰ s£n sàng tác xå.. Các trøc giao thông phø và các ÇÜ©ng nܧc thì không ÇÜ®c h† ki‹m soát. Có rÃt nhiŠu sông råch, v§i nhiŠu nhánh tua tûa và nhiŠu b© Çê. Bây gi© thì ngÜ®c låi h‰t, ljn lÜ®t c¶ng sän bÎ phá rÓi, c¶ng sän phäi gác và gi» cÀu và phäi duy trì trÆt t¿.. Trong hiŒn tåi thì h† không làm xu‹. CÛng có nhiŠu nhóm dân quân t¿ xÜng h† là ngÜ©i cûa M¥t TrÆn và h† không chÎu nghe lŒnh ngÜ©i khác. Có nhiŠu cu¶c bi‹u tình và nhiŠu cu¶c chÓng bi‹u tình. Ki‹u nhÜ tình trång vô Chánh Phû giÓng nhÜ th©i kÿ khªi nghïa hÒi 1945 vÆy. L¿c lÜ®ng phän loån cûa MiŠn Nam táo båo l¡m, h† nã bách kích pháo, h† Ç¥t mìn các cÀu, kho xæng và kho Çån. Tåi CÀn ThÖ, m¶t trung tâm chính buôn bán lúa gåo cûa các tÌnh MiŠn Tây và là m¶t giang cäng chính cûa Vùng ñÒng B¢ng, lŒnh thi‰t quân luÆt ÇÜ®c áp døng rÃt nghiêm túc tØ 6 gi© chiŠu ljn 6 gi© sáng. ñã có nhiŠu ÇÜ©ng dây vÜ®t biên ra ngoåi quÓc. NhÜng phÀn nhiŠu là ngÜ©i Trung Hoa. Vì trܧc h‰t là các tàu Çánh cá và các tàu hàng häi Çã lÃy tiŠn quá m¡c : mÜ©i triŒu ÇÒng m‡i ngÜ©i cho m¶t chuy‰n vÜ®t biên. Và sau n»a là khi h† t§i Mã Lai, Singapore, hay Thái Lan, thì ngay lÆp tÙc h† ÇÜ®c c¶ng ÇÒng ngÜ©i Trung Hoa ª quÓc gia Çó giÃu kín, và có trách nhiŒm làm giÃy t© h®p pháp cho h†. Trong khi ngÜ©i ViŒt Nam thì không có m¶t t° chÙc nào ti‰p Çón h† nên thÜ©ng bÎ Çu°i vŠ.

- C¶ng sän h† không th‹ ngæn ch¥n ÇÜ®c chuyŒn Çó sao ?

- ñâu có dÍ dàng. H† không có bao nhiêu tàu chi‰n. (Häi Quân MiŠn Nam Çã ÇÜa ÇÜ®c h‰t tÃt cä tàu chi‰n loåi Çi bi‹n vŠ h‰t ª Çäo Guam). B© bi‹n MiŠn Nam Çã ÇÜ®c phát tri‹n tÓi Ça và nh»ng ngÜ©i dân chài thu¶c lòng h‰t tØng chi ti‰t nhÕ cûa các sông ngòi tØ nh»ng ngõ ngách cho ljn các vÎnh nho nhÕ. TÃt cä nh»ng gì ngÜ©i c¶ng sän có th‹ làm ÇÜ®c chÌ là tæng cÜ©ng ki‹m soát ÇÜ©ng sông, b¡t bu¶c hành khách nào Çi ljn các thành phÓ ª ven bi‹n ÇŠu phäi Çi b¢ng các Çoàn tàu có h¶ tÓng.

Ngoài ra cÛng có m¶t sÓ chi‰n khu khác không phäi ª MiŠn Tây. Thí dø nhÜ ª vùng ñông B¡c cûa Sài Gòn, gi»a Xuân L¶c và Phan Thi‰t, d†c theo RØng Lá, có m¶t sÓ binh sï  Dù thÜ©ng chÆn xe Çò rÒi dÅn hành khách vào rØng Ç‹ h† tuyên truyŠn chÓng c¶ng.. Các quân xa c¶ng sän cÛng thÜ©ng cán phäi mìn. M¶t ông Çåi tá c¿u tÜ lŒnh l¿c lÜ®ng ñ¥c BiŒt cûa Nha Trang và Biên Hòa Çang chÌ huy h‰t vùng kháng chi‰n nÀy. Ông Çã tÆp trung ÇÜ®c m¶t l¿c lÜ®ng rÃt có k› luÆt khoäng vài ngàn ngÜ©i gÒm có Dù, biŒt Ƕng quân Thûy Quân Løc Chi‰n và nh»ng ngÜ©i chåy thoát ÇÜ®c cûa sÜ Çoàn 18 b¶ binh . H† chÌ chi‰n ÇÃu vŠ Çêm.

Trên vùng Cao Nguyên thì có l¿c lÜ®ng Fulro (M¥t TrÆn ThÓng NhÙt cûa các s¡c t¶c bÎ áp bÙc), m¶t l¿c lÜ®ng Çã tØng không nhìn nhÆn chánh quyŠn cûa T°ng ThÓngThiŒu mà cÛng Çã bÎ c¶ng sän làm cho thÃt v†ng. H† vào chi‰n khu v§i khoäng 4 ti‹u Çoàn chuyên tác chi‰n vùng rØng rÆm . ñ¥c công cûa h† Çã tÃn công Pleiku 2 lÀn.

Trong vùng HÓ Nai, nh»ng trÆn Çøng Ƕ Çã ti‰p tøc xäy ra gi»a nh»ng ngÜ©i công giáo và lính chánh quy B¡c ViŒt . ñã có gÀn 300 chú "b¶ Ƕi" Çã bÎ gi‰t tØ sau ngày Sài Gòn bÎ chi‰m. Con ÇÜ©ng Çi Dalat và Çi VÛng Tàu bÎ c¡t ÇÙt nhiŠu lÀn.

Ÿ vŠ hܧng B¡c cûa Sài Gòn có nhiŠu binh sï thu¶c giáo phái Cao ñài Çã vào rØng ª vùng Núi Bà ñen.

- Có m¶t B¶ Tham MÜu bí mÆt nào khä dï Çû khä næng Ç‹ phÓi h®p thành m¶t hành Ƕng chung gi»a các l¿c lÜ®ng Çó không ?

- Tôi không có m¶t chi ti‰t nào khác ngoài nh»ng gì mà tôi Çã nói v§i anh. Các truyŠn ÇÖn mà các l¿c lÜ®ng nÀy räi ra có mang ch» kš cûa tܧng Låc, c¿u Giám ÇÓc Nha Chi‰n Tranh Chánh trÎ , cûa tܧng Trܪng, c¿u TÜ LŒnh Vùng I , và cûa tܧng Bùi th‰ Lân, c¿u TÜ LŒnh Thûy Quân Løc Chi‰n .

- Th‰ mà ngÜ©i ta nói là cä 3 tܧng nÀy ÇŠu Çang ª Hoa Kÿ.

- CÛng có th‹ l¡m. Ai cÛng bi‰t là h† rÃt bình dân và anh em c¿u quân nhân MiŠn Nam không bi‰t là h† Çã ÇÜ®c ngÜ©i MÏ bÓc Çi. Có th‹ là nh»ng sï  quan chÌ huy các l¿c lÜ®ng kháng chi‰n Çã dùng tên tu°i và uy tín cûa mÃy tܧng lãnh nÀy Ç‹ dÍ kêu  g†i và m¶ thân binh cÛng nên. Dù muÓn dù không thì dân chúng ûng h¶ nh»ng ngÜ©i kháng chi‰n m§i nÀy, ti‰p t‰ cho h† và không tÓ giác h†.

       Anh Phåm lau mÒ hôi trán và låi ti‰p tøc nói:

- " NÀy anh Darcourt, tôi cÛng cÀn phäi nói v§i anh vŠ ngÜ©i bån cûa anh, ñÙc cha ThuÆn Çó. Ngày 14 tháng 8 vØa qua, ñÙc T°ng Giám Møc Bình và ñÙc Phó T°ng Giám Møc cûa ông là ñÙc Giám Møc ThuÆn ÇÜ®c g†i t§i Dinh ñ¶c LÆp, nÖi làm viŒc cûa Ban Quân Quän. Khi ljn nÖi thì ngÜ©i ta cách ly hai ngÜ©i ra. ñÙc Cha Bình phäi ngÒi nghe m¶t bài diÍn væn dài cûa chánh quyŠn . NgÜ©i ta nói nhiŒm vø cûa ông là gi» gìn an ninh và trÆt t¿ trong c¶ng ÇÒng giáo dân và theo dõi sát c¶ng ÇÒng Ç‹ h† thi hành nghiêm chÌnh luÆt lŒ cách mång . Vào cuÓi bu°i nói chuyŒn, ñÙc Cha Bình yêu cÀu h† giao hoàn låi cho ông ñÙc Phó T°ng Giám Møc . NgÜ©i ta Çã trä l©i cho ông là :

-"ñÙc Giám Møc ThuÆn Çã ÇÜ®c xe công an ÇÜa trª vŠ ÇÎa phÆn cûa ông ta ª Nha Trang. S¿ có m¥t cûa ông ª Çây làm rÓi loån trÆt t¿ công c¶ng."

Gi© Çây ñÙc Cha ThuÆn bÎ quän thúc trong m¶t ngôi làng nhÕ cách thành phÓ Nha Trang vài chøc cây sÓ vŠ phía Nam. Ông sÓng trong m¶t cæn nhà lá, m‡i ngày ÇÜ®c lãnh 100 $ (tÜÖng ÇÜÖng v§i 50 xu Çû Ç‹ ông mua vài món rau cäi.) và 200 gram gåo (KhÄu phÀn h¢ng ngày cûa m¶t trÈ em 6 tu°i), và không ÇÜ®c ti‰p bÃt cÙ ai. Vä låi không phäi chÌ có các linh møc công giáo là Çáng cho mình lo l¡ng.

ThÜ®ng t†a Thích trí Quang cûa chùa ƒn Quang, ngÜ©i Çã góp công trong viŒc hå bŒ ch‰ Ƕ cûa T°ng ThÓng DiŒm  næm 1963 v§i chi‰n dÎch t¿ thiêu cûa các sÜ sãi,, và là ngÜ©i chÓng ÇÓi t§i cùng T°ng ThÓngThiŒu... Çã bÎ b¡t ngày 12 tháng 8 và bÎ giam vào phòng tÓi ª khám Chí Hòa. TØ lâu rÒi ThÜ®ng t†a Thích trí Quang Çã ÇÜ®c coi nhÜ là ngÜ©i cûa c¶ng sän. NhÜng, tØ sau ngày Sài Gòn bÎ chi‰m, và cho t§i khi ông bÎ b¡t, ông không ng§t kêu g†i các tu sï cûa ông " thay vì t¿ thiêu thì hãy ch‰t trong chi‰n ÇÃu". Ngày 6 tháng 8, ông Çã có m¶t bu°i h†p ª sân chùa ƒn Quang và c¿c l¿c tÓ cáo "Các Ban Quân Quän B¡c ViŒt Çã cho lŒnh hành quy‰t quá nhiŠu ngÜ©i b¢ng vÛ khí thô sÖ". ChÌ vài ngày sau Çó là công an mÆt Çã ljn b¡t ông .

Anh Phåm ljn ngÒi sát vào tôi, ôm cÙng vai tôi và v§i m¶t gi†ng gÀn nhÜ vØa thÎnh n¶ vØa tuyŒt v†ng anh nói :

- " ThÆt là m¶t thäm kÎch. TÃt cä m†i ngÜ©i ai cÛng Çã tܪng r¢ng sau khi Sài Gòn bÎ chi‰m là phäi có "hòa bình" và "hòa giäi", và nhÜ th‰ là dân chúng MiŠn Nam không còn gì Ç‹ mà lo s® n»a. ThÆt là cä m¶t s¿ Çiên rÒ ! N‡i lo s® cûa ngày hôm nay còn tŒ hÖn n‡i lo s® bÎ bom và Çån pháo n»a. Bªi vì nó không có thuÓc ch»a. ñây là m¶t chÙng bŒnh nan y.. Nh»ng ngÜ©i không chÎu bÕ súng xuÓng së chÎu Ç¿ng ÇÜ®c bao lâu n»a ? hai næm ? ba næm ? nhÜng cuÓi cùng rÒi h† cÛng së bÎ tiêu diŒt, n‰u không có m¶t ngÜ©i nào giúp h†. N‰y Hoa Kÿ muÓn...

- Không bao gi© , anh Phåm Öi ! Hoa Kÿ không có muÓn n»a Çâu. H† së không làm gì n»a cä.

- NhÜ vÆy là së có m¶t cu¶c n°i loån. M¶t cu¶c n°i dÆy ÇÀy tuyŒt v†ng cûa dân chúng MiŠn Nam . Anh cÛng bi‰t là c¶ng sän Çã thä h‰t tù trong khám ra ? nhÜ th‰ là các khám ÇÜ©ng së không có trÓng lâu n»a Çâu. Không bao lâu n»a nó së ÇÀy Ãp tù nhân trª låi. Và chÜa k‹ tÃt cä nh»ng tråi cäi tåo Çã có trong rØng núi... Çã làm ch‰t dÀn ch‰t mòn không bi‰t bao nhiêu ngÜ©i, mà không có m¶t nhân chÙng....

 

          Tôi tØ giã anh Phåm, bån tôi,  v§i lòng se th¡t låi. Tôi bi‰t rõ hŒ thÓng tù Çày mà anh vØa nói v§i tôi. Tôi Çã tØng là tù nhân cûa ngÜ©i B¡c ViŒt. Không có m¶t s¿ nhân Çåo nào ÇÜ®c tách r©i khÕi nh»ng møc tiêu mà ngÜ©i c¶ng sän Çã nh¡m vào. PhÜÖng pháp cûa h†, Ç¥t trên nŠn täng bí mÆt và tuyŒt ÇÓi kh¡c nghiŒt, là bÃt di bÃt dÎch. MiŠn Nam ViŒt Nam Çang bÎ bi‰n Ç°i tÆn gÓc rÍ. N‰u cho là còn quá s§m Ç‹ có th‹ Çoán ÇÜ®c k‰t quä sau cùng, thì lúc nào ngÜ©i ta cÛng có th‹ d¿a vào các biŒn pháp mà h† Çang th¿c hiŒn Ç‹ nhÆn ÇÎnh ÇÜ®c ÇÜ©ng hܧng cûa s¿ bi‰n Ç°i Çó.   

         K‹ tØ lúc Sài Gòn bÎ chi‰m , và tØ khi ch‰ Ƕ cÛ bÎ søp Ç° ngày 30 tháng 4, trên phÜÖng diŒn hành chánh, MiŠn Nam ViŒt Nam Çã bΠǥt dܧi quyŠn cai trÎ cûa các Ban

Quân Quän ª trung ÜÖng Sài Gòn hay ª các tÌnh, trên th¿c t‰ không có liên låc gì v§i nhau cä. VÃn ÇŠ ÇÜ®c Ç¥t ra là "m¶t Chánh Phû dân s¿" trong tÜÖng lai së ÇÜ®c thành lÆp ª Sài Gòn ; n‰u không có th¿c quyŠn thì Chánh Phû nÀy së chÌ là m¶t phái b¶ Çåi diŒn cûa Chánh Phû Hà N¶i trong nh»ng lãnh th° bÎ chi‰m Çóng mà thôi..

Các cÖ quan hành chánh và quân s¿ së bÎ ám änh vì nh»ng vÃn ÇŠ chánh trÎ và nh»ng bài toán vŠ an ninh; nhiŒm vø chû y‰u cûa h† là chuy‹n Ç°i tâm trång và tinh thÀn cûa dân chúng MiŠn Nam cách nào Ç‹ h† có th‹ chÃp nhÆn m¶t cu¶c thÓng nhÃt nhanh chóng hai MiŠn Nam B¡c ViŒt Nam . N‡ l¿c trܧc tiên là phäi ti‰n t§i viŒc Ç¥t m¶t nŠn täng chánh trÎ và m¶t cÖ cÃu hành chánh m§i, nh¢m bäo Çäm cho dân chúng có ÇÜ®c m¶t môi trÜ©ng v»ng ch¡c hÀu tránh m†i lŒch låc vŠ tÜ tܪng cÛng nhÜ vŠ hành Ƕng. ñÒng th©i cÛng phäi có n‡ l¿c vŠ s¿ t° chÙc và ÇiŠu hành các tråi tÆp trung cäi tåo trong Çó hÀu h‰t các c¿u cán b¶ quân cán chánh phäi chÎu qua m¶t th©i gian tùy theo s¿ ti‰n b¶ cûa các tù nhân theo nhÜ báo chí cûa Chánh Phû Çã loan báo.

       Các vÃn ÇŠ kinh t‰ chÌ là hàng thÙ y‰u và không phäi là mÓi bÆn tâm cûa chánh quyŠn m§i. Không có gì gÃp rút phäi làm cho b¶ máy kinh t‰ chåy låi, và m¶t s¿ trì hoãn nhÜ vÆy ª MiŠn Nam ÇÜ®c gi» cùng lúc v§i s¿ hå thÃp mÙc sÓng cûa ngÜ©i dân së giúp thÓng nhÃt dÍ dàng hÖn v§i MiŠn B¡c vÓn Çã nghèo Çói s£n tØ lâu rÒi. Ngoài ra vì con sÓ thÃt nghiŒp tæng lên quá nhanh, m¶t phÀn dân chúng MiŠn Nam bÎ Çói; hành Ƕng phát gåo cho các gia Çình không có l®i tÙc, và cho th® thuyŠn cûa nhiŠu xí nghiŒp, Çã tÆp cho dân chúng MiŠn Nam thói quen nh© vä vào chánh quyŠn .

M¶t hành Ƕng quan tr†ng khác ÇÜ®c ti‰n hành Ç‹ bu¶c nh»ng ngÜ©i dân lánh nån, nh»ng ngÜ©i không có công æn viŒc làm và tÃt cä nh»ng ngÜ©i "vô ích" phäi r©i khÕi thành phÓ Ç‹ trª vŠ nguyên quán, ho¥c Çi ÇÎnh cÜ trong nh»ng vùng ít dân cÜ mà chánh quyŠn Çã quy‰t ÇÎnh nâng lên hàng có giá trÎ. Chû tÎch Huÿnh tÃn Phát vØa tuyên bÓ là 3 triŒu rܪi ngÜ©i phäi r©i khÕi thành phÓ ( trong sÓ Çó chÌ riêng thành phÓ Sài Gòn Çã có 1 triŒu rܪi). M¥c dÀu có nhiŠu cÓ g¡ng trong công tác tuyên truyŠn và kích thích vŠ vÆt chÃt, dân chúng chÌ trª låi ru¶ng rÅy cûa mình h‰t sÙc chÆm chåp.

NŠn kinh t‰ MiŠn Nam Çang xuÓng dÓc vì nån låm phát phi mã do không có thu nhÆp công c¶ng, do vì nŠn hành chánh cÛ Çã bi‰n mÃt, do vì s¿ ngÜng trŒ gÀn nhÜ hoàn toàn cûa m†i hoåt Ƕng kinh t‰ . TØ ngày 1 tháng 5 ljn 1 tháng 8, giá cä Çã tæng vøt, lên 70%. TØ nh»ng l©i tuyên bÓ cûa nh»ng Çåi bi‹u ljn tØ Hà N¶i, ngÜ©i ta suy ra là MiŠn B¡c có khuynh hܧng vŠ kÏ nghŒ, và MiŠn Nam thì có khuynh hܧng vŠ nông nghiŒp.. Do Çó m§i có nhu cÀu chuy‹n sÓ l§n dân chúng tØ thành thÎ vŠ thôn quê, và chuy‹n cÖ sª kÏ nghŒ tØ MiŠn Nam ra MiŠn B¡c .

        ChÜÖng trình cûa CPLTCHMN Çã có ghi rõ là tài sän cûa tÜ nhân së ÇÜ®c gi» låi và Ç©i sÓng cÛng nhÜ tài sän cûa ngÜ©i ngoåi quÓc së ÇÜ®c bäo vŒ.

Tuy nhiên có nhiŠu tin tÙc có thÄm quyŠn tØ Hà N¶i và Ç¥c biŒt là bài báo ÇÜ®c Çæng ngày 28 tháng 5 trong t© Nhân Dân, m¶t b¶ phÆn cûa Çäng c¶ng sän, Çã cho thÃy nhiŠu hån ch‰ trÀm tr†ng trong bän tuyên bÓ cûa CPLTCHMN , nhÜ : ChÌ có tài sän cûa tÜ nhân thu¶c các xí nghiŒp nào không có c¶ng tác v§i lj quÓc hay v§i chánh quyŠn phän Ƕng cÛ thì m§i ÇÜ®c bäo Çäm ÇÜ®c gi» låi.

       Ông Phó Chû TÎch cûa "T°ng Liên ñoàn Lao Công T¿ Do" vØa tuyên bÓ là 70 phÀn træm các xí nghiŒp cûa MiŠn Nam ViŒt Nam k‹ tØ nay së ÇÜ®c Ç¥t dܧi s¿ quän lš hành chánh .

        Có rÃt nhiŠu quy‰t ÇÎnh Çã khi‰n cho nŠn kinh t‰ t¿ do bÎ søp Ç°. và ÇÄy các xí nghiŒp ljn ch‡ phá sän ho¥c bÎ chánh quyŠn c¶ng sän "quän lš" :

    -  Çóng cºa các ngân hàng ngay tØ ngày 30 tháng 4 và  phong tÕa các chÜÖng møc gªi tiŠn ti‰t kiŒm, nhÜng låi b¡t bu¶c phäi trä tiŠn Ùng trܧc cûa ngân hàng; m¶t hŒ thÓng ngân hàng m§i ÇÜ®c thi‰t lÆp thÆt chÆm chåp, nhÜng chÌ có nh»ng xí nghiŒp có "phép ÇiŠu hành" m§i xº døng ÇÜ®c.

    -  b¡t bu¶c các xí nghiŒp phäi gánh chÎu các chi phí quan tr†ng: tái thu nhÆn các nhân viên Çã bÎ sa thäi tØ trܧc ; Phäi trä lÜÖng cho th® thuyŠn không làm viŒc (vì xí nghiŒp bÎ Çóng cºa theo lŒnh cûa chánh quyŠn); phäi trä tiŠn bÒi thÜ©ng cho nghÌ viŒc thÆt n¥ng, tØ ngày 30/4 / 75, cä cho nhân viên không bÎ sa thäi hay không xin nghÌ viŒc.

    - có biŒn pháp "cÃm bán" mà không nghï gì t§i nhu cÀu cûa xí nghiŒp hay các nhu cÀu cûa thÎ trÜ©ng. 

    - quy‰t ÇÎnh "quän lš" các xí nghiŒp mà chû nhân Çã r©i khòi nܧc ViŒt Nam hay nh»ng xí nghiŒp nào mà chánh quyŠn còn nghi ng© vŠ chû quyŠn thÆt s¿ cûa nh»ng ngÜ©i chû nhân.

    - Không có m¶t khä næng nào d‹ nhÆp cäng hay xuÃt cäng.

    - Thông tin và Liên låc v§i th‰ gi§i bên ngoài bÎ co cøm låi chÌ còn có ÇiŒn báo.  ñÜ©ng thÖ tín chÌ ÇÜ®c thi‰t lÆp låi vào ngày 1 tháng 9, nhÜng gi§i hån không quá 500 gram.

 

       Chánh quyŠn m§i ki‹m soát thÆt ch¥t chë và Ƕc Çoán tÃt cä các ngành kinh t‰ .

K‹ tØ ngáy 30 tháng 4, mà c¶ng sän g†i là "ngày giäi phóng", Ban Quân Quän n¡m quyŠn ki‹m soát hÀu h‰t các xí nghiŒp; trong hai tháng, hoåt Ƕng chính y‰u cûa h† chÌ có thi‰t lÆp các bän ki‹m kê tÃt cä tài sän, bÃt Ƕng sän và Ƕng sän và các kho tàng hiŒn h»u.

TØ ngày 1 tháng 7, có nh»ng vÎ "Giám Sát Trung ÜÖng" ÇÜ®c Ç¥t vào các xí nghiŒp. H† là Çåi bi‹u cûa chánh quyŠn , vØa là Giám Sát, ki‹m tra tài chánh, vØa là cán b¶ cûa Chánh Phû, có ÇÀy Çû thÄm quyŠn ÇiŠu tra r¶ng rãi. TÃt cä m†i dÎch vø cûa xí nghiŒp ÇŠu phäi ÇÜ®c "khán" qua và "chÃp thuÆn" cûa nh»ng vÎ Giám Sát nÀy. 

Tuy nhiên chû nhân cûa xí nghiŒp vÅn cón trách nhiŒm ÇÓi v§i xí nghiŒp, m¥c dÀu Çã mÃt h‰t quyŠn hành.

Có nh»ng công ty quÓc doanh hay  nh»ng t° chÙc "bán chánh thÙc" ÇÜ®c thành hình Ç‹ bäo Çäm viŒc phân phÓi hay bán ra h‰t m†i sän phÄm làm ra; các xí nghiŒp không ÇÜ®c quyŠn tØ khܧc dÎch vø cûa nh»ng t° chÙc Çó.

     Giá cä ÇÜ®c chánh quyŠn ÇÖn phÜÖng Ãn ÇÎnh, nhÜng các nÖi mua trä tiŠn thÆt chÆm tr‹. Có m¶t sÓ cÖ quan quân s¿ ho¥c hành chánh Çã Çem bán låi ngoài thÎ trÜ©ng tÃt cä hay m¶t phÀn hàng hóa mà h† Çã mua ÇÜ®c cûa các xí nghiŒp.

    K‰ hoåch sän xuÃt và nh»ng s¿ hܧng dÅn ÇŠu ÇÜ®c các B¶ ª Hà N¶i thi‰t lÆp; không có m¶t cÖ quan hành chánh kinh t‰ nào thÆt s¿ có m¥t ª Sài Gòn .

     HÀu h‰t tÃt cä dÎch vø xuÃt nhÆp cäng ÇŠu ngØng h£n. TÃt cä nh»ng giao dÎch v§i ngoåi quÓc ÇÜ®c gi§i hån trong vài chuy‰n hàng l¥t v¥t do nh»ng "quÓc gia anh em" gªi t¥ng v§i tÜ cách nhân Çåo (lÜÖng th¿c và xæng dÀu cûa Liên Xô, ÇÜ©ng cûa Cuba v.v..)

     Nh»ng hiŒp ܧc h»u nghÎ và h®p tác kinh t‰ ÇÜ®c kš v§i Liên Xô, v§i Algérie, v§i Lybye và Irak Çã ÇÜ®c chánh quyŠn loan báo, nhÜng n¶i dung không bao gi© ÇÜ®c ti‰t l¶. Úc Châu cÛng nhÜ m¶t sÓ quÓc gia B¡c Âu cÛng có hÙa së viŒn tr® kinh t‰ .

     Có nhiŠu kho d¿ tr» hàng hóa coi nhÜ s¤n sàng Ç‹ xuÃt khÄu, nhÜng do vì chánh quyŠn hoàn toàn không có Çû khä næng, nên sÓ hàng hóa Çó vÅn bÎ phong tÕa tåi ch‡. TÜÖng lai cûa các xí nghiŒp Pháp bÎ liên løy rÃt trÀm tr†ng. Không có m¶t th‹ thÙc chánh trÎ t°ng quát nào ÇÜ®c Ãn ÇÎnh. Nh»ng s¿ trÜng døng và nh»ng s¿ tåm gi» ÇÜÖng nhiên Çã làm håi các xí nghiŒp ViŒt Nam và cûa Pháp không phân biŒt, theo tØng lãnh v¿c hoåt Ƕng, nhÜ nh»ng ngân hàng và nh»ng ÇÒn ÇiŠn l§n. M¶t sÓ dÎch vø ÇÜ®c dành riêng cho chánh quyŠn  (thuê bao phÜÖng tiŒn hàng häi và cܧc phí cho tàu bè). Buôn bán qua dÎch vø nhÆp cäng cÛng thu¶c Ƕc quyŠn cûa Nhà Nܧc .

      Không còn gì nghi ng© là Hà N¶i Çã có vÈ chÓng ÇÓi s¿ duy trì nh»ng hoåt Ƕng kinh t‰ cûa ngÜ©i Pháp. VÎ th‰ cûa Hà N¶i xem ra rÃt là ÇÖn giän: Vào næm 1954, tÃt cä m†i quyŠn l®i cûa ngÜ©i Pháp ª B¡c ViŒt ÇŠu mÃt såch ti‰p theo s¿ kiŒn ñiŒn Biên Phû. Næm 1975 ngày nay quyŠn l®i cûa ngÜ©i Pháp ch¡c cÛng së bÎ mÃt h‰t ª MiŠn Nam ViŒt Nam  sau ngày c¶ng sän  chi‰m ÇÜ®c Sài Gòn. ChÜa có m¶t l©i tuyên bÓ chánh thÙc nào ÇÜ®c loan báo theo chìu hܧng nÀy , nhÜng các cán b¶ cách mång Çã nhiŠu lÀn khoe khoang v§i cº t†a ViŒt Nam vŠ s¿ tình nÀy.

     HÀu h‰t các xí nghiŒp Pháp Çang lâm vào tình trång s¡p bÎ phá sän, trØ m¶t vài trÜ©ng h®p ngoåi lŒ Ç¥c biŒt có ÇÜ®c hoàn cänh may m¡n (còn tÒn tr» ÇÜ®c nhiŠu nguyên liŒu lúc mÃt MiŠn Nam , hay xº døng nguyên liŒu ÇÎa phÜÖng):

     - tiŠn m¥t trong kho Çã cån, chi thÜ©ng quá cao mà  thu thì không có gì, Çã không nhÆn ÇÜ®c tiŠn Ùng trܧc cûa ngân hàng, mà còn phäi hoàn trä các khoän cho vay cûa ngân hàng tØ trܧc ngày mÃt MiŠn Nam.

     -  Nguyên liŒu tÒn tr» cån dÀn mà hoàn toàn không có khä næng thay th‰ trong tÃt cä m†i trÜ©ng h®p.

     - Trܧc tiên lá chánh quyŠn quân s¿, bây gi© có khi là chánh quyŠn dân s¿ , nhÜng trong m†i trÜ©ng h®p cä hai ÇŠu không chút quan tâm ljn tÜÖng lai cûa các xí nghiŒp.

     - NghiŒp vø bán sän phÄm Çã b¡t ÇÀu ÇÜ®c các t° chÙc "Bán-Chánh Phû" Üu ái lo l¡ng h‰t giùm. 

     - TÃt cä các chû nhân xí nghiŒp ÇŠu mÃt h‰t quyŠn quy‰t ÇÎnh.

 

N‰u vì nh© s¿ khéo léo cûa các vÎ giám ÇÓc và nh© h† có giúp Ç« qua låi gi»a h† v§i nhau , nên phÀn l§n các xí nghiŒp chÜa Çóng cºa, m¶t sÓ khá l§n công ty Çã quy‰t ÇÎnh

cho hÒi hÜÖng nhân viên ngÜ©i Pháp. Væn phòng và Ban ñiŠu Hành cûa Phòng ThÜÖng Mãi Pháp chÌ còn có 12 trên 32 ngÜ©i hiŒn diŒn trܧc khi Sài Gòn bÎ chi‰m Çóng.

Các xí nghiŒp chi dùng tÃt cä nh»ng gì mà h† hiŒn có; hÀu h‰t ÇŠu bÎ ÇÄy vào tình th‰ suy søp mà vì h† còn cÓ g¡ng gi» cho xí nghiŒp không bÎ phá sän nên tình trång tài chánh cûa h† càng ngày càng thêm bi Çát. TØ bây gi© là Çã có m¶t sÓ xí nghiŒp thÃy cÀn phäi Çi ljn quy‰t ÇÎnh Çóng cºa. NhÜng chánh quyŠn quân s¿ Çã ch£ng nh»ng không cho phép mà h† còn b¡t bu¶c h† phäi ti‰p tøc trä lÜÖng cho nhân viên cûa h†; ngay nhÜ chuyŒn cho nghÌ viŒc tØng phÀn cÛng bÎ cÃm. Và nhÜ th‰ là các giám ÇÓc công ty, xí nghiŒp ngÜ©i Pháp Çang trª thành nh»ng "con tin" cûa th® thuyŠn.

Trên bình diŒn nhân viên, ngÜ©i Pháp ª m†i Ç£ng cÃp ÇŠu rÃt chán nän. TØ hÖn 4 tháng nay h† không ÇÜ®c ra khÕi Sài Gòn và không nhÆn ÇÜ®c thÜ tØ báo chí nào h‰t. Tình trång sinh sÓng cûa h† thÆt là rÃt khó khæn. ThuÓc men tìm không ra , và các bŒnh viŒn thì cÛng không có thuÓc. Không có m¶t quy‰t ÇÎnh nào cho ngày t¿u trÜ©ng. M†i s¿ liên låc v§i chánh quyŠn Çôi lúc không ÇÜ®c nhã nh¥n l¡m, và rÃt là khó khæn v§i các Ñy Ban cách mång . Có quá nhiŠu chuyŒn tÎch thu nhà cºa. Không có m¶t s¿ bäo Çäm nào Ç‹ tìm låi ÇÜ®c cæn nhà và bàn tû gh‰ cûa mình lúc mình v¡ng m¥t, mà cÛng không ÇÜ®c phép gªi hay mang theo nh»ng vÆt døng cá nhân cûa mình, n‰u có may m¡n ÇÜ®c r©i khÕi Sài Gòn . Xin ÇÜ®c m¶t chi‰u khán xuÃt cänh không có nghïa là së có ÇÜ®c m¶t ch‡ trên phi cÖ. Và có ÇÜ®c m¶t ch‡ trên chuy‰n bay không có nghïa là vào ÇÜ®c phi trÜ©ng;  Çã có nhiŠu chuy‰n Çi bÎ hûy bÕ vào gi© chót. Và cÙ th‰  hÀu h‰t ngÜ©i Pháp ÇŠu mong mÕi ÇÜ®c r©i khÕi ViŒt Nam .

     Do Çó, gi» ÇÜ®c quyŠn l®i kinh t‰ cûa ngÜ©i Pháp ª ViŒt Nam  quä là m¶t ÇiŠu quá không ch¡c ch¡n, vì nó tùy thu¶c hoàn toàn vào nh»ng y‰u tÓ chánh trÎ .

     Nh»ng hoåt Ƕng quan tr†ng Çã không còn n»a; các ngân hàng bÎ chi‰m h»u và bÎ tÎch thu, các häng bäo kê Çang n¢m ch© Ç‹ "t¿ giäi tán", chuyŒn kš gªi tàu thuyŠn và môi gi§i hàng häi Çã bÎ cÃm;  nghiŒp vø nhÆp cäng thì cÛng bÎ cÃm, hàng xuÃt khÄu cûa các ÇÒn ÇiŠn l§n bÎ "quän lš" (tåm gi»)

Nói m¶t cách t°ng quát thì tÃt cä nh»ng xí nghiŒp (l§n nhÕ, hay trung bình) ÇÜ®c xem nhÜ bÎ tiêu tan trong m¶t th©i gian quá ng¡n.

Nh»ng ngÜ©i Çåi diŒn cho quyŠn l®i kinh t‰ cûa ngÜ©i Pháp ª ViŒt Nam  Çã mÃt h‰t hy v†ng Çã r©i khÕi ViŒt Nam hay Çang cÓ g¡ng Ç‹ r©i khÕi nÖi Çây. Nh»ng biŒn pháp m§i liên quan ljn s¿ ra Çi cûa nh»ng ngÜ©i có trách nhiŒm trong xí nghiŒp Çã bi‰n h† thành nh»ng con tin trong tay chánh quyŠn và nh»ng Ñy Ban Cách mång ª ÇÎa phÜÖng.. Xí nghiŒp thì bÎ cÃm không cho Çóng cºa , mà nhân viên thì phäi ÇÜ®c ti‰p tøc trä lÜÖng !

        M¶t s¿ tranh chÃp rÃt n¥ng nŠ Çang s¡p ÇÜ®c diÍn ra....

 

                                      **********************************************

 

CHÚ TH´CH:

(1) Có m¶t cuÓn phim loåi ÇÜ®c anh Phåm vØa k‹ cho tôi nghe Çã ÇÜ®c chi‰u thÆt s¿ ª Tây ñÙc, cách Çây 2 tháng.

 

 

                                                             ***************        

      Xin xem ti‰p chÜÖng cuÓi cùng:

             " 30 næm chi‰n tranh : Không giäi quy‰t ÇÜ®c gì cä !

 

---