ThÙ tÜ 16 tháng 4

BÃt chÃp tº thÀn có th‹ Æp t§i bÃt cÙ lúc nào, nhÃt là hành Ç¶ng do ÇÙc tin, tØ nóc cao cûa nhà th© Sai Gòn v†ng lên nh»ng ti‰ng hát trÀm b°ng b¢ng ti‰ng la tinh. Bàn th© Chúa chÜng ÇÀy hoa và ÇÜ®c träi m¶t tÃm løa sáng r¿c r«. Hàng ngàn tín ÇÒ công giáo Çang d¿ lÍ tÃn phong cûa 25 linh møc Çåi diŒn cho các ÇÎa phÆn trong nÜ§c.

Khi bu°i lÍ chÃm dÙt, tÃt cä tín ÇÒ hiŒn diŒn n¡m tay nhau chúc bình an và cÀu nguyŒn cho tÃt cä các Giám møc, các linh møc và các tín h»u t¿ nguyŒn ª låi nhiŒm sª cûa h† trên lãnh th° bÎ chi‰m Ç‹ chia xÈ thº thách cûa m†i anh chÎ em cä lÜÖng lÅn giáo.

Sau Çó cä 25 vÎ linh møc vØa ÇÜ®c tÃn phong ÇÜ®c cho m¥c thêm m¶t chi‰c áo choàng tr¡ng có thêu m¶t ch» thÆp b¢ng sa ten ÇÕ n¡m tay nhau bÜ§c ra ngoài, ngÜ©i nào cÛng có thân nhân và bè bån m¥c lÍ phøc tÜÖm tÃt Çi kèm. ñám Çông thân b¢ng quy‰n thu¶c nÀy tØ hàng træm giáo xÙ Ç‰n Çây cùng nhau qui tø dÜ§i chân tÜ®ng Çài ñÙc MË ñÒng Trinh n°i bÆt cao lên gi»a công viên Nhà Th©.Các linh møc v§I áo dòng Çen và nón Çen, các tu sï v§i áo chùng väi thô, các bà n» tu sï, các anh em hÜ§ng Çåo sinh, các nông dân tay lÃm chân bùn nhÜng vÅn m¥c áo dài có mang huy hiŒu Trái Tim cûa Chúa, các cô thi‰u n» v§i áo dài nhË nhàng, các bô lão v§i khæn Çóng áo dài, các binh sï v§I quân phøc r¢n ri, chào nhau, ôm nhau kêu g†i nhau và k‹ cho nhau nghe vŠ tin tÙc cûa nh»ng ngÜ©i bÎ c¶ng sän b¡t Çi làm tù binh hay nh»ng ngÜ©i bÎ coi là thÃt låc trong cÖn lÓc loån ly nÀy.

H† ª Çó hàng mÃy gi©, cÜ©i Çùa chuyŒn trò, chi‰m h‰t các lŠ ÇÜ©ng, làm t¡t nghën lÜu thông và sau Çó, vào khoäng 12 gi© trÜa, theo m¶t dÃu hiŒu cûa các linh møc, Çám Çông kÿ lå và bÃt thÜ©ng nÀy, k‹ cä cá chánh trÎ gia và thÜÖng gia, xem chØng nhÜ Çã sung sÜ§ng và hänh diŒn ÇÜ®c bi‹u l¶ ÇÙc tin cûa mình ngay gi»a trung tâm cûa thành phÓ kinh doanh nÀy, m§i chÎu giäi tán h‰t trong vòng vài phút, månh ai nÃy chåy vŠ xe cûa mình , nh»ng chi‰c xe vÆn täi hay xe bušt Çã ÇÜa h† tÆn Çây, tØ các ÇÒng ru¶ng và làng måc cûa h†. M‡i xe khi ra khÕi bãi ÇÆu ÇŠu ÇÜ®c m¶t linh møc cªi mô tô hÜ§ng dÅn mª ÇÜ©ng. Và nºa gi© sau Çó là tÃt cä không còn m¶t ngÜ©i công giáo nào ª Çó n»a.

Trung tâm thành phÓ Çã trª låi v§i nh»ng cänh kËt xe, xe xì cút tÖ, xe t¡c xi, và các xe bán hàng dåo. S¿ Òn ào cûa các s¿ vÆn Ç¶ng và mÆu dÎch cÛng Çã trª låi trên ÇÜ©ng T¿ Do (Catinat) dài dài tØ nhà th© Ç‰n b© sông . Các chuyên viên vŠ tin tÙc cÛng b¡t ÇÀu vui vë phao tin, không cÀn bi‰t là Çúng hay thÃt thiŒt . ChuyŒn khó nhÃt là phäi bi‰t l†c tin Çó. M¶t kho Çån ª Biên Hòa Çã bÎ n°, làm rung chuyÍn cä thành phÓ: tin nÀy Çúng.

M¶t bän tin Çánh Çi cûa UPI xác nhÆn Çó là do s¿ Ç¶t kích cûa Ç¥c công ViŒt C¶ng An ninh quân Ç¶i thì thän nhiên quä quy‰t Çó chÌ là m¶t tai nån rûi ro: m¶t tàn thuÓc døi t¡t không kÏ, bén lºa qua cÕ khô gây lên m¶t Çám cháy làm n° m¶t kho Çån ph‰ thäi.

Ông ThiŒu Çã nh© công ty Balair chª 16 tÃn vàng thÕi, sÓ vàng d¿ tr» cûa Ngân Hàng QuÓc Gia sang Thøy SÏ. Ông Lš long Thân, m¶t ngÜ©i TÀu giàu có, cÓ vÃn tài chánh cûa T°ng ThÓng VNCH Çã bán cho m¶t t° h®p NhÆt bän m¶t khÓi ÇÒng cûa Chánh Phû trÎ giá 300 triŒu mÏ kim : tin thÃt thiŒt. Vàng vÅn còn trong hÀm cûa Ngân Hàng (Giám ñÓc Ngân Hàng tØ chÓi không kš lŒnh xuÃt kho), và không m¶t phi cÖ thÜÖng måi nào có th‹ chª Çi 16 tÃn vàng m¶t lÀn m¶t mà không vª sàn kho chÙa hàng cûa phi cÖ. Ÿ ViŒt Nam vÅn còn 2 t› mÏ kim "s¡t vøn" do quân Ç¶i Hoa Kÿ bÕ låi lúc h† r©i khÕi ViŒt Nam . Chánh Phû Sài Gòn Çang thÜÖng lÜ¶ng v§i m¶t công ty l§n ª Hoa Kÿ ÇÎnh mua v§i giá 1 t› mÏ kim. ChuyŒn mua bán nÀy chÜa ngã ngÛ.

Nh»ng ngÜ©i MÏ ª khách sån Brinks, gÀn trø sª QuÓc H¶i Çã rút Çi êm trong Çêm tÓi trên 3 xe vÆn täi ÇÜ®c cänh sát MiŠn Nam h† tÓng : tin nÀy rÃt khó ki‹m. Không ai có quyŠn di chuy‹n vì có lŒnh thi‰t quân luÆt tØ 9 gi© tÓi Ç‰n 6 gi© sáng. M¶t ÇiŠu ch¡c ch¡n là: tòa Çåi sÙ Hoa Kÿ Çã báo cho tÃt cä các kiŠu dân MÏ trong lãnh v¿c tÜ và nh»ng ngÜ©i làm viŒc cho Phòng Tùy Viên Quân L¿c Hoa Kÿ (D.A.O.) có trách nhiŒm vŠ ti‰p vÆn quân s¿ , trØ nh»ng ngÜ©i làm viŒc cho ngành Y dÜ®c và ti‰p t‰ lÜÖng th¿c, là phäi s£n sàng r©i ViŒt Nam trong vòng 30 ngày sÃp t§i.

TÃt cä nh»ng chuy‰n bay quÓc t‰ ÇŠu ngÜng vì biŒn pháp an ninh : Tin không Çúng, chÌ có các phi công thu¶c hãng Cathay Pacific Çang Çình công. H† Çòi hÕi phäi có m¶t sÓ tiŠn thÜªng vŠ nguy hi‹m khi phäi Çáp xuÓng Sài Gòn . Các hãng hàng không khác ÇŠu bäo Çäm gi» nguyên các chuy‰n bay.

Ti‰ng Çåi bác nghe cách thû Çô chØng vài chøc cây sÓ. S¿ uy hi‰p tØ phía c¶ng sän B¡c ViŒt m‡i ngày m‡i Ç‰n gÀn hÖn, nhÜng khÓi lÜ®ng l§n dân Sài Gòn cÓ g¡ng gi» bình tïnh.

Các viên chÙc hành chánh làm viŒc bình thÜ©ng. Các ch® búa ÇŠu ÇÜ®c ti‰p t‰ ÇŠu Ç¥n . ñÒng mÏ kim còn Ç°i ÇÜ®c 1000 ÇÒng båc. NgÜ©i dân vÅn còn Çi låi v§i nh»ng xe ba bánh n¥ng trïu, xe t¡c xi vÅn vét túi hành khách, xe kéo xe lôi låi thÃy tái xuÃt hiŒn.

Ÿ Ch® L§n, thÜÖng buôn không thÃy hÓt hoäng. D¿ ki‰n cho m¶t cu¶c tÃn công có th‹ bÎ cúp ÇiŒn, h† Çã tìm mua h‰t n‰n Ç‹ d¿ tr», Ç‹ có th‹ bán låi v§i giá cao gÃp ba lÀn. D¿ trù trÜ©ng h®p c¶ng sän vào ÇÜ®c thû Çô, h† cÛng Çã vét mua h‰t tÃt cä väi ÇÕ. H† bi‰t r¢ng ª nh»ng thành phÓ bÎ c¶ng sän chi‰m ª MiŠn Trung, dân chúng ÇÜ®c lŒnh phäi treo c© Hà N¶i và MTGPMN trÜ§c nhà. H† Çã tính toán rÃt kÏ. BÓn triŒu lá c© c¶ng sän phäi cung cÃp cho ngÜ©i dân trong vòng 48 ti‰ng ÇÒng hÒ : ba t› ÇÒng båc l©i, m¶t áp phe không th‹ bÕ qua ÇÜ®c !

Nh»ng ngÜ©i Pháp cÓ c¿u gÒm các thÀu khoán, kÏ thuÆt gia, giám ÇÓc xí nghiŒp, các nhà trÒng tÌa... g¥p låi nhau ª tiŒm Impérial, cûa Bonelli (50 næm ª ñông DÜÖng.) hay ª quán cà phê mát mÈ cûa "papa" Charbonnier, ª cäng, m¶t c¿u tÌnh trÜªng chuy‹n sang nghŠ bán cà phê, và dÜ©i bÙc tranh cûa ông lãnh s¿ ÇÀu tiên Dominique, m¶t ngÜ©i dân thu¶c Çäo Corse vô cùng vui vÈ, Çã phøc vø khách tØ 27 næm món súp thÆp cÄm tôm cá bi‹n ngon nhÃt Sài Gòn và rÜ®u chát quí hi‰m Cinarca .

NgÜ©i ta thÃy có nh»ng anh c¿u quân nhân cûa Ç¶i quân viÍn chinh, nh»ng ngÜ©i Çã sÓng sót qua bao nhiêu bi‰n cÓ. H† Ç‰n tØ nh»ng tÌnh xa xôi cûa vùng ñÒng b¢ng, hay tØ nh»ng ÇÒn ÇiŠn nho nhÕ ª ven biên cûa chi‰n trÜ©ng. RÃt månh khÕe, råm n¡ng, nhÜng kín Çáo, h† bi‰t tÃt cä mà nói thÆt ít và gi» im l¥ng khi có ngÜ©i lå xuÃt hiŒn.

Tôi Çã g¥p ÇÜ®c ª Çây nhiŠu bån cÛ :

Moulin, m¶t c¿u sï quan Dù. Chúng tôi Çã cùng ÇÜ®c huÃn luyŒn vŠ biŒt kích, ª ƒn ñ¶ næm 1945. ñÒn ÇiŠn cûa anh bÎ ViŒt C¶ng chi‰m.

Nasica, con cûa m¶t anh hùng kháng chi‰n bÎ ñÙc xº b¡n næm 1944, có m¶t tÜ®ng k› niŒm trÜ§c khi vào thÎ xã d'Arnay-le-duc. Anh là m¶t c¿u kháng chi‰n quân ngÜ©i Ý, kÏ sÜ nhiŒt lÜ®ng, và chuyên viên Çóng tàu chuyên chª ÇÜ©ng sông. Xí nghiŒp cùa anh còn chÜa g¥p khó khæn nào.

Roger Routin, m¶t binh sï gÓc Tunisie, râu xÒm nhÜng rÃt có tình huynh ÇŒ. Anh là m¶t phi công dân s¿ giÕi nhÃt cûa MiŠn Nam . V§i chi‰c phi cÖ nhÕ cûa anh, anh Çã lái Çi "nh¥t" h‰t ngÜ©i Pháp ª Dalat và Nha Trang dÜ§i l¢n Çån cûa c¶ng sän.

Le Gall, chín con, v® là Lucienne. M¥c dÀu Çông con nhÜng anh Çã xây cÃt m¶t viŒn mÒ côi Ç‹ nuôi trÈ và mang tØ m¥t trÆn vŠ Çây ÇÜ®c hÖn hai mÜÖi ÇÙa.

Tino Agopian, m¶t ngÜ©i trên sáu mÜÖi tu°i ngÜ©i nhÕ thó rÃt tao nhã, luôn luôn æn m¥c rÃt kÈng, kœ sï l ão thành và Çáng tin cÆy cûa các trÜ©ng Çua.

CÛng cÀn phäi nói qua vŠ nh»ng ngÜ©i truyŠn giáo và các møc sÜ, ÇuÓi sÙc nhÜng không mŒt mÕi, Çã bi‰n nh»ng viŒn t‰ bÀn thành nh»ng trung tâm xã h¶i . T¥ng phÄm cÙ dÒn dÆp ÇÜ®c gªi t§i và xe nÀy Ç‰n xe khác ÇÀy thuÓc men ÇÜ®c chª Ç‰n các tråi dân lánh nån.

Câu låc b¶ th‹ thao, v§i hÒ t¡m n°i, ÇÀy Çû tiêu chuÄn tranh tài quÓc t‰, v§i nh»ng dàn hoa vån lš, v§i nh»ng sân tÖ nít, và nhà th‹ thao Ça døng, nh»ng phòng Çánh ki‰m và sân tÆp võ thuÆt và m¶t vòng Çua chåy b¶ . . . . Çó là Óc Çäo cuÓi cùng cûa "xã h¶i" ngÜ©i Pháp ª Sài Gòn. ñÜ®c m¶t hàng me to và hàng rào xanh bao quanh, Çây là m¶t câu låc b¶ hång sang và lÎch s¿, ª Çó nh»ng máy ÇiŠu hòa không khí cûa NhÆt chÜa th‹ thay th‰ ÇÜ®c các cây quåt trÀn già nua nhÜng còn rÃt êm l¥ng và Çû tiŒn nghi. . NgÜ©i ta còn tìm thÃy phía sau các hàng hiên trong nh»ng cæn phòng r¶ng rãi mát mÈ v§i nh»ng bàn gh‰ toàn b¢ng g° n¥ng,nh»ng gh‰ d¿a r¶ng sâu, nh»ng ông chû ngân hàng bình thän, nh»ng nhà ngoåi giao lånh lùng, nh»ng giám ÇÓc ÇÒn ÇiŠn, nh»ng tay vô ÇÎch bài tây (bridge), nh»ng nhà sän xuÃt bia da ÇÕ ao nhÜ gåch, m¶t vài anh tóc dài, quÀn Óng voi và nh»ng cô gái dÎu dàng tÜÖi trÈ. . . . .

Nh© Çi thæm ngÜ©i nÀy Ç‰n ngÜ©i kia, tØ m¶t ngÜ©i bån thân Ç‰n m¶t s¿ giao thiŒp v»ng ch¡c, tôi thu lÜ®m ÇÜ®c m¶t vài tin tÙc Çã ÇÜ®c ki‹m chÙng:

ñÙc Giám Møc Seitz ª Kontum, 40 næm phøc vø ª ViŒt Nam , vÅn còn, không hŠ hÃn gì.. Bá tÜ§c del Fante, ngÜ©i có biŒt danh là "vua ª Cao Nguyên", vÅn còn sÓng. Con ngÜ©i quí t¶c Ý nÀy, ngÜ©i nói ÇÜ®c tÃt cä th° ng» cûa ÇÒng bàoThÜ®ng, vØa là bån vØa là cÓ vÃn cûa tÃt cä các trÜªng b¶ låc.. là m¶t nhân vÆt rÃt lå thÜ©ng. CÙng r¡n trong công viŒc nhÜng khoan hÒng Ç¶ lÜ®ng v§i m†i ngÜ©i làm, ông có m¶t sÙc khÕe s¡t Çá và m¶t tinh thÀn låc quan không gì lay chuyÍn n°i, và không có gì làm cho ông ta cäm xúc h‰t.

Ông M. Mercurio, niên trÜªng cûa các nhà trÒng tÌa, ch‰t ª Ban mê Thu¶t vì m¶t trái bom cûa không quân MiŠn Nam Çã làm sÆp nhà ông.

HÖn 30 ngÜ©i Pháp trong Çó có 12 giáo viên còn ª låi Dalat, vì thi‰u phÜÖng tiŒn di tän, nhÜng h† vÅn còn khÕa månh.

Nh»ng nhà trÒng trà và cà phê (10.000 mÅu và khoàn 100 nhà khai thác Ç¥c biŒt) trãi dài gi»a Blao, Djiring và Ban mê Thu¶t, bÎ b¡t hay Çã chåy khÕi , ÇŠu coi nhÜ bÎ phá sän h‰t. Mùa màng khá l¡m, nhÜng vì ÇÜ©ng bÎ c¡t ÇØt, nên tÃt cä ÇŠu bÎ kËt låi và hÜ thÓi h‰t tåi ÇÒn ÇiŠn. Các nhà máy ª Sài Gòn và Ch® L§n chuyên sÃy trà Çen, trà xanh , và rang cà phê ÇŠu phäi Çóng cºa vì không có hàng d¿ trº. Thua l° tính ra Ç‰n hàng træm triŒu ÇÒng.

BÕ qua các nh¶n nhÎp và Òn ào cûa ÇÜ©ng T¿ Do, trª låi bŒnh viŒn Grall ª nºa ÇÜ©ng gi»a nhà th© ñÙc Bà và vÜ©n bách thäo. V§i nh»ng dãy nhà xây sáng sûa có hàng hiên chung quanh và n¢m dÜ§i tàng cây to r®p bóng mát, cÖ sª nÀy vØa là m¶t nÖi trú Än vØa là m¶t h†c ÇÜ©ng. ñÜ®c thành lÆp tØ næm 1860, bŒnh viŒn 400 giù©ng nói trên trong nh»ng tuÀn lÍ sau cùng nÀy Çã có con sÓ bŒnh nhân tæng lên gÃp 4 lÀn. Toán quân y cûa bác sÌ t°ng quát Mazeaud Çã Ç‰n nhÆp vào v§i 20 bác sï quân y ngÜ©i Pháp ª Çây. Ngay sau khi thäm trång ª miŠn Trung b¶ ViŒt Nam b¡t ÇÀu có tÀm mÙc nguy kÎch , thì vÎ c¿u Giám ÇÓc bŒnh viŒn Grall (4 th©i phøc vø ª ñông DÜÖng, chuyên viên vŠ các bŒnh cûa vùng nhiŒt Ç§i) Çã tình nguyŒn sang Çây v§i m¶t bác sï giäi phÄu, m¶t bác sï khoa t°ng quát và m¶t bác sï nhi khoa. MÜ©i bác sï dân s¿ Çã tình nguyŒn Ç‰n tæng cÜ©ng toán quân y cûa ông. Và toán y sï nÀy Çi tØ tråi lánh nån nÀy Ç‰n tråi lánh nån khác, tØ Cân ThÖ Ç‰n VÛng Tàu hay ra tÆn Çäo Phú QuÓc Ç‹ chæm sóc cho các thÜÖng binh và các thÜ©ng dân bÎ thÜÖng vì chi‰n cu¶c.

Chung quanh Sài Gòn hŒ thÓng an ninh tØ tØ si‰t ch¥t låi. Các ÇÖn vÎ cänh sát Ç¥c biŒt ÇŠu mang áo giáp và Ç¶i nón s¡t, trang bÎ hùng hÆu Çã Çi tuÀn kh¡p các vùng ngoåi ô và ÇÜ®c lŒnh b¡n bÃt cÙ ngÜ©i tình nghi nào mà không cÀn phäi g†i hÕi trÜ§c .

* *

ChiŠu nay tôi nhÆn m¶t lá thÖ tØ bên MÏ rÃt Çáng ÇÜ®c chú š. Lá thÜ cûa m¶t ngÜ©i bån cûa tôi, anh Dick Benham 32 tu°i, c¿u phi công tr¿c thæng võ trang thu¶c l¿c lÜ®ng TuÀn Giang (ÇÖn vÎ giang thuyŠn). Hai lÀn bÎ thÜÖng ª ViŒt Nam , chuy‹n sang ngành giáo døc sau khi vŠ MÏ lÃy ÇÜ®c b¢ng ti‰n sï vŠ chánh trÎ kinh doanh. Và Çây là n¶i dung bÙc thÖ :

" Anh Pierre thân m‰n,(1)

"Tôi Çã g†i ÇiŒn thoåi t§i Paris, v® anh Çã cho tôi bi‰t là anh Çã Çi ViŒt Nam . Bà ta cho tôi sÓ h¶p thÖ cûa anh ª Sài Gòn (h¶p thÖ sÓ 1303). Tôi hy v†ng r¢ng m¥c dÀu có m¶t "không khí h‡n loån tåi Çó, nhÜng bÙc thÜ cûa tôi cÛng có cÖ may Ç‰n tay anh ÇÜ®c . Có rÃt nhiŠu ngÜ©i bån ViŒt Nam vi‰t thÜ hÕi tôi cái gì Çang xäy ra ª Hoa Kÿ ? H† không hi‹u "ÇÜ®c thái Ç¶ chÓng ÇÓi cûa QuÓc H¶i và tính thø Ç¶ng cûa ngÜ©i ÇÙng ÇÀu Nhà Tr¡ng." Có rÃt nhiŠu lš do Ç‹ Hoa Kÿ bÕ rÖi nÜ§c ViŒt Nam, nhÜng tÃt cä ÇŠu dính v§i câu "chuyŒn tai ti‰ng Watergate và chuyŒn bÀu cº låi cûa dân bi‹u Hå viŒn và 1/3 nghÎ sï "trong tháng 11 / 1974 nÀy. Cu¶c vÆn Ç¶ng bÀu cº vào mùa thu 1974 ÇÜ®c Çánh dÃu b¢ng m¶t s¿ chán nän chung cûa dÜ luÆn quÀn chúng. ñ‰n Ç¶ mà tÃt cä các k› løc vŠ "không Çi bÀu" ÇŠu bÎ phá h‰t ! Næm chøc phÀn træm cº tri MÏ Çã không Çi bÀu. ñäng Dân Chû Çã Çåt ÇÜ®c m¶t th¡ng l®i hoàn toàn áp Çäo. M¶t vài tuÀn sau Çó, ông Jay Lovestone tØ lâu là cánh tay m¥t cûa ông George Meany trong t° chÙc Công ñoàn Lao ñ¶ng, Çã Ü§c tính trong m¶t cu¶c nói chuyŒn riêng tÜ r¢ng trong sÓ nh»ng ngÜ©i m§i ÇÜ®c bÀu vào QuÓc H¶i Çã có Ç‰n ít nhÃt 80 là nh»ng ngÜ©i còn Ü§t sÛng Ç¢ng sau "xe"(2), có nghïa là nh»ng trÈ con thÃt h†c (3) và vô trách nhiŒm. Vä låi Çó chÌ là m¶t Çánh giá còn quá thÃp, bªi vì 3 tháng sau Çó ( tháng 3 / 1975) trong lúc ñông DÜÖng Çang trong cÖn khûng khoäng, ngÜ©i ta Ü§c lÜ®ng con sÓ cûa nh»ng tay "ngu dÓt m§i" Çó Çã vào ÇÜ®c Hå ViŒn Hoa Kÿ 140 ÇÙa (4). NhÃt là Ç¥c Çi‹m cûa b†n "ngu ÇÀn" nÀy ÇÜ®c th‹ hiŒn qua thái Ç¶ cûa con Çà Çi‹u, không cÀn suy nghï vÅn khæng khæng nhÃt quy‰t tØ chÓi không muÓn quan tâm Ç‰n tình hình cûa vùng ñông Nam Á Châu. T¿ mãn là Çã "thu¶c m¶t xã h¶i giàu có, b†n chúng không muÓn nhìn ra ngoài nh»ng bÙc tÜ©ng cûa chúng Çang sÓng. "Chúng tôi không muÓn nghe nói vŠ ViŒt Nam n»a !" . ñó là câu mà "b†n chúng Çã nh¡c Çi nh¡c låi ÇÓi v§i nh»ng ti‰ng v†ng tØ bên ngoài. ñ‰n khi mà phäi gªi m¶t phái Çoàn dân cº Çi sang ViŒt Nam Ç‹ ÇiŠu tra tình hình tåi ch‡, thì ngÜ©i ta Çã ch†n nh»ng con "Çà Çi‹u" ÇËp nhÃt. Thí dø nhÜ James Mac Closky (Çåi diŒn cho "California), ngÜ©i Çã tØng kh£ng ÇÎnh næm 1967 r¢ng không th‹ th¡ng ViŒt C¶ng n°i; nhÜ bà Bella Abzug, m¶t ngÜ©i tranh ÇÃu cho phø n» và cho hòa bình Çã tØng n°i ti‰ng trong cu¶c ÇÃu tranh cho quyŠn l®i cûa phø n». Cu¶c ÇiŠu tra cûa phái Çoàn 8 ngÜ©i dân cº Çó chÌ ÇÜ®c ti‰n hành vÕn vËn có 2 ngày và chÌ thØa nhÆn nh»ng thành ki‰n và ÇÎnh ki‰n mà h† Çã có s¤n tØ lâu rÒi. Thái Ç¶ cûa nh»ng nhà lÆp pháp Çó thÆt ra chÌ ÇÜa Ç‰n m¶t chi‰n dÎch ÇÀu Ç¶c r¶ng l§n tØng ÇÜ®c các chÜÖng trình truyŠn hình l§n và cûa báo chí nhÜ t© New York Times, t© Washington Post, nh»ng tÆp san nhÜ New York Review of books (5) (không phäi ÇÖn thuÀn là nh»ng tÆp san væn hóa mà là nh»ng phÜÖng tiŒn tranh ÇÃu cûa nh»ng ngÜ©i trí thÙc nhÜ Mary Mac Carthy và 500 ngÜ©i khác v§i "š nghï "tÓt " cùng loåi nhÜ th‰. Nh»ng ngÜ©i to ÇÀu cÀm chÎch cho trò chÖi, cho chi‰n dÎch nÀy "chÌ là m¶t nhóm håt nhân bé nhÕ, nhÜng hành Ç¶ng cûa h† ÇÜ®c sÙc månh cûa truyŠn thông báo chí MÏ nhân lên. M¶t vài nhà báo mà chúng tôi cho h† m¶t biŒt danh là "kÈ cä" nhÜ James Reston, Antony Lewis, Kraft hay Broder, mà nh»ng bài vi‰t cûa h† ÇÜ®c "nghiŒp Çoàn hóa" (có nghïa là ÇÜ®c ph° bi‰n cùng lúc do m¶t sÓ lÜ®ng báo chí ÇÎa phÜÖng ª các ti‹u bang và nhÜ th‰ là có m¶t sÓ l§n Ç¶c giã) Çã làm mÃt uy tín cûa VNCH và nh»ng nhà lãnh Çåo cûa h† m¶t cách có hŒ thÓng. Chính nh»ng ngÜ©i nÀy Çã hå ông Nixon và nh»ng ngÜ©i dân cº m§i nÀy là hình bóng cûa báo chí Çã tåo d¿ng cho h† lên. Tôi tin ch¡c là QuÓc H¶i không chÃp thuÆn ngân khoän viŒn tr® "

Chú thích:

(1) trong thÜ bån cûa tác giä toàn dùng danh tØ "mÀy" và "tao" vì h† là bån chí thân, nhÜng trong bän dÎch chúng tôi phäi dÎch là "anh" và "tôi"

(2) nguyên tác b¢ng ti‰ng MÏ "who are still wet behind the cars" (có vë khinh bÌ)

(3) nguyên tác cûa tác giä : des jeunes enfants ignares

(4) nguyên tác cûa tác giä : "nouveaux imbéciles". Lá thÜ dùng Ç‰n 2 lÀn danh tØ "imbéciles" .

(5) vŠ tên cûa các t© báo, chúng tôi không muÓn dÎch ra ti‰ng ViŒt, Ç‹ cho các Ç¶c giä nhÆn diŒn ÇÜ®c rõ ràng nh»ng t© báo MÏ Çó.

(xin Çón xem ti‰p ChÜÖng XIII : " QuÓc H¶i Hoa Kÿ bàn cãi vŠ ngân khoän viŒn tr®"

Trª vŠ: trang ÇÀu

ChÜÖng 13