ThÙ Ba 22 tháng 4

V§i s¿ th© Ö nhÅn nåi trên ÇÜ©ng phÓ Sài Gòn , v§i s¿ bÓi rÓi ª Hoa Thånh ñÓn , v§i s¿ kín Çáo ª Måc TÜ Khoa , v§i niŠm hy v†ng ª Ba Lê, v§i s¿ tØ chÙc cûa T°ng ThÓng ThiŒu ÇÜ®c loan báo chiŠu hôm qua. . . cho t§i gi© nÀy chÌ thÃy có phän Ùng vØa phäi ª kh¡p m†i nÖi thôi. Trên cä th‰ gi§i, chánh phû nào bây gi© cÛng chÌ chú š Ç‰n nh»ng gì g†i là "bi‰n cÓ së xäy ra" mà thôi.

ñài phát thanh Sài Gòn chÌ ÇÜa ra hai Çoån trích dÅn tØ nh»ng bài bình luÆn ÇÀu tiên cûa báo chí ngoåi quÓc:

* Cûa t© "Th©i Báo N»u Ð§c" (New York Times) ª Hoa Kÿ :

-" S¿ tØ nhiŒm cûa NguyÍn væn ThiŒu trong chÙc vø T°ng ThÓng VNCH Çã làm giäm Çi khä næng së có m¶t cu¶c chi‰n ÇÅm máu dÅn Ç‰n s¿ "k‰t thúc" (nguyên væn cûa tác giä "finish" b¢ng ti‰ng MÏ, trong dÃu ngo¥c).. Các bên hiŒn diŒn cûa ViŒt Nam cuÓi cùng së có m¶t cÖ h¶i thi‰t th¿c Ç‹ tìm Ç‰n m¶t giäi pháp phù h®p v§i các ÇiŠu khoän cûa HiŒp ñÎnh Ba Lê næm 1973"

* Cûa t© "Th©i Báo" (Times) ª Luân ñôn :

- " Ai Çã phän b¶i ? ngÜ©i nào ? ñây là m¶t câu hÕi r¡c rÓi. TØ Çây không còn nghi ng© gì n»a là Chánh Phû Hoa Kÿ rõ ràng Çã có trao h£n hòi cho T°ng ThÓngThiŒu nh»ng s¿ bäo Çäm trong trÜ©ng h®p tÓi cÀn thi‰t.. T°ng ThÓng ThiŒu Çã có hành Ç¶ng Çúng khi ông tuyên bÓ rút lui vì quyŠn l®i cûa ÇÃt nÜ§c cûa ông ta, Ç‹ mª ÇÜ©ng cho nh»ng cu¶c Çàm phán....."

Câu hÕi mà m†i ngÜ©i ÇŠu Ç¥t ra chÌ vÕn vËn là : "T°ng ThÓngTrÀn væn HÜÖng, ngÜ©i ÇÜ®c chÌ ÇÎnh thay th‰ ông ThiŒu, theo Çúng Hi‰n Pháp ViŒt Nam, së gi» ÇÜ®c chánh quyŠn ÇÜ®c bao nhiêu th©i gian n»a?"

Ông TrÀn væn HÜÖng, ngÜ©i thay th‰ ông ThiŒu, là m¶t ông già 72 tu°i, ngÜ©i Çau y‰u ÇÜ®c may m¡n qua khÕi bŒnh bÜ§u tim, có m¶t dáng Çi n¥ng nŠ và có tính hay do d¿, luôn Çeo kính râm dày Ç‹ che dÃu và bäo vŒ c¥p m¡t hÖn là s® ánh sáng. VÓn sanh trÜªng ª tÌnh Vïnh Long, cha là m¶t ông giáo và mË là ngÜ©i bán hàng, ông cÛng trª thành m¶t giáo viên, và sau Çó là m¶t thanh tra ti‹u h†c, ông bÜ§c vào con ÇÜ©ng chánh trÎ ngay sau khi Th‰ chi‰n Hai chÃm dÙt, và ÇÜ®c bÀu làm Chû TÎch Ñy Ban Hành Chánh TÌnh Tây Ninh trÜ§c khi ÇÜ®c chÌ ÇÎnh vào chÙc vø ThÎ TrÜªng Sài Gòn . Liêm khi‰t và không ngåi ngùng, v§i chi‰c xe Çåp hay b¢ng m¶t chi‰c xe 4 ng¿a cÛ kÏ loåi vá víu, ông Çi kh¡p m†i nÖi, Ç‰n v§i m†i ngÜ©i, v§i m†i yêu cÀu có tính cách nhân Çåo, ông cÛng ti‰p nh»ng ngÜ©i nghèo hÖn ngÜ©i giàu sang nên tØ Çó rÃt nhanh chóng ÇÜ®c n°i ti‰ng là m¶t ngÜ©i bình dân.

Ông chÌ gi» chÙc vø nÀy có 2 næm, và m¥c dÀu ÇÙng ngoài ch‰ Ç¶ cûa ông DiŒm, ông vÅn bÎ b¡t næm 1961 vì Çã kš tên vào m¶t bän tuyên ngôn chÓng Chánh Phû .

Næm 1964, ông HÜÖng trª låi chính trÜ©ng sau khi ông DiŒm bÎ các tÜ§ng lãnh lÆt Ç°. Ông ÇÜ®c H¶i ñÒng Quân Nhân chÌ ÇÎnh làm Thû TÜ§ng Chánh Phû , nhÜng ba tháng sau Çó ông b¡t bu¶c phäi tØ chÙc vì áp l¿c cûa PhÆt Tº và cûa tÜ§ng NguyÍn cao Kÿ.

Sau th©i gian 4 næm vŠ hÜu m§i nÀy, næm 1967 ông låi có m¥t trên chính trÜ©ng, v§i tÜ cách là Ùng cº viênT°ng ThÓng, ÇÓi lÆp v§i TÜ§ngThiŒu, nhÜng không hŠ chÌ trích cá nhân TÜ§ng ThiŒu trong th©i gian tranh cº.. Nh© vÆy vài tháng sau Çó ông låi ÇÜ®c T°ng ThÓngThiŒu tr†ng døng, m©i ông thành lÆp Chánh Phû. Sau nhiŠu lÀn cäi t°, ông m§i thành lÆp xong Chánh Phû và ông là Thû TÜ§ng. NhÜng Ç‰n tháng 8 næm 1969, Thû TÜ§ng TrÀn thiŒn Khiêm låi thay th‰ ông. ñ‰n næm 1971 ông ÇÜ®c T°ng ThÓngThiŒu ch†n ÇÙng chung liên danh Ùng cº T°ng ThÓng và tØ Çó ông m§i là Phó T°ng ThÓng.

Có nhiŠu dÜ luÆn ÇÒn Çåi ª Sài Gòn theo Çó thì trong tÜÖng lai låi Ç‰n lÜ®t ông HÜÖng phäi tØ chÙc T°ng ThÓng , giao låi cho ông TrÀn væn L¡m, Chû TÎch ThÜ®ng ViŒn., c¿u T°ng TrÜªng Ngoåi Giao trong th©i kÿ hòa Çàm Ba Lê, và v§i chÙc vø nÀy ông L¡m là m¶t trong nh»ng ngÜ©i Çã kš HiŒp ñÎnh Paris 1973..

NhÜng các tin ÇÒn ª Sài Gòn nÀy th¿c hÜ cÀn phäi ÇÜ®c ki‹m chÙng låi.VÎ nguyên thû QuÓc Gia m§i nÀy, ngÜ©i mà tôi Çã có dÎp ti‰p xúc nhiŠu lÀn trong nh»ng næm gÀn Çây, m¥c dÀu trong tình th‰ cÃp bách, không phäi là ngÜ©i chÎu lÃy quy‰t ÇÎnh m¶t cách v¶i vã, Trái låi, ông còn phäi có thì gi© Ç‹ tham khäo, dò hÕi, ti‰p các nhân sï, các nghÎ sï, các dân bi‹u, các tÜ§ng lãnh, các nhà ngoåi giao Ç‹ bi‰t ÇÜ®c š ki‰n tØng ngÜ©i , bi‰t ÇÜ®c lÆp luÆn cûa h†, vØa cân nh¡c tØng khä næng trÜ§c khi ông tØ chÙc, vØa phäi gi» Çúng m†i hình thÙc thû tøc, Ç‹ ch†n ngÜ©i nào mà ông nhÆn ÇÎnh là có Çû khä næng nhÃt, có th‰ ÇÙng månh nhÃt Ç‹ có th‹ ÇÙng ra Çàm phán v§i kÈ thù.

Nhìn vào tu°i tác cûa ông, tình trång sÙc khÕe cûa ông, v§i s¿ nghiên cÙu ti‹u sº cûa ông, ngÜ©i ta có th‹ suy Çoán ÇÜ®c ngay thái Ç¶ và cách xº s¿ cûa ông. Là m¶t ngÜ©i có óc ÇÎa phÜÖng cÙng r¡n, ÇÜ®c thÃm nhuÀn luân lš Kh°ng Månh, låi ÇÜ®c Çào tåo trên trÜ©ng Ç©i, hÃp thø m¶t nŠn công dân giáo døc và toàn loåi væn chÜÖng tuy‹n l¿a (thÜ viŒn cûa ông ÇÀy sách cûa tác giä c° Çi‹n Pháp), ông già c¶ng hòa cÙng ÇÀu, g¡t gÕng và tÌ mÌ nÀy bi‹u l¶ m¶t s¿ g¡n bó v§i truyŠn thÓng và luÆt lŒ. N‰u có nhiŠu lÀn cäi vã ra trò cho thÃy ông có chÓng ÇÓi T°ng ThÓngThiŒu, hay n‰u ông thÜ©ng tÓ cáo trên báo vŠ tham nhÛng và nh»ng hành Ç¶ng thái quá trong chi‰n tranh, nhÜng ông không bao gi© tán thành chuyŒn thÜÖng lÜ®ng v§i c¶ng sän mà lúc nào ông cÛng khæng khæng g†i "b†n xâm lÜ®c MiŠn B¡c"(nguyên tác:Tonkinois). Là ngÜ©i gi» Hi‰n Pháp , n‰u ÇÜ®c chÌ ÇÎnh phäi xúc ti‰n viŒc thÜÖng lÜ®ng v§i kÈ thù, ông nghï là ông phäi thi hành trong khuôn kh° cûa th‹ ch‰ mà ông có b°n phÆn phäi gìn gi».. "Phía bên kia" hình nhÜ không s¤n sàng Ç‹ cho ông thi hành ÇiŠu Çó m¶t cách dÍ dàng Çâu.

ChÌ vài gi© sau khi ông HÜÖng nhÆn chÙc, Hà N¶i Çã x¤ng gi†ng nói rõ quan Çi‹m cûa h† :" S¿ tØ chÙc cûa NguyÍn væn ThiŒu chÌ là m¶t mÜu mËo, m¶t toan tính chánh trÎ nh¢m duy trì ch‰ Ç¶ ThiŒu mà không có ThiŒu. ThÆt s¿ không có gì thay Ç°i h‰t, và ÇÜÖng nhiên cu¶c chi‰n vÅn phäi ÇÜ®c ti‰p tøc ".

Vä låi nhÃt th©i c¶ng sän không có m¶t lš do nào Ç‹ Çi Ç‰n m¶t thÕa hiŒp. H† luôn luôn nhÃn månh là h† chi‰n ÇÃu trên ba m¥t trÆn : quân s¿ , chánh trÎ và ngoåi giao.

Trên phÜÖng diŒn quân s¿ , h† Çang ª th‰ månh. NhÜng Sài Gòn cÛng vÅn còn vài ÇÖn vÎ có khä næng bám ch¥t trÆn ÇÎa, và MiŠn ñÒng B¢ng sông Cºu Long vÅn chÜa hŠ hÃn gì cä. NhÜ vÆy , vì không muÓn chi‰m m¶t thû Çô MiŠn Nam Ç° nát , h† muÓn thúc hÓi ti‰n trình cûa m¶t s¿ søp Ç° cûa Chánh Phû hiŒn h»u trên phÜÖng diŒn chánh trÎ , Ç‹ Çi Ç‰n m¶t s¿ thay Ç°i thành phÀn cûa m¶t Chánh Phû m§i có th‹ ra lŒnh cho quân Ç¶i ngØng bæn , giúp mª toang cºa thû Çô Sài Gòn và ñÒng B¢ng sông Cºu Long cho h† thong thä ti‰n vào mà không cÀn phäi chi‰n ÇÃu.

Cu¶c ÇÃu tranh chánh trÎ ÇÜ®c c¶ng sän ÇÜa lên hàng ÇÀu: có nghïa là c¶ng sän muÓn Çåt ÇÜ®c Hi‰n Pháp cûa m¶t Chánh Phû hoàn toàn không có m¶t ngÜ©i nào mà h† g†i là "bè lÛ MÏ ThiŒu". NhiŒm vø chính cûa "n¶i các hòa bình" Çó tåo ÇiŠu kiŒn dÍ dàng cho s¿ ra Ç©i cûa m¶t " H¶i ñÒng QuÓc Gia Hòa H®p và Hòa Giäi" mà theo HiŒp ñÎnh Paris H¶i ñÒng nÀy së sºa soån cho cu¶c bÀu cº.. Theo HiŒp ñÎnh Paris thì H¶i ñÒng nÀy së gÒm có ba thành phÀn (CPLTCHMN, Sài Gòn , và l¿c lÜ®ng trung lÆp), c¶ng sän së không g¥p m¶t ÇiŠu bÃt tr¡c nào mà chÌ hoàn toàn có l®i cho h† khi h† bám ch¥t vào phÜÖng thÙc h®p pháp nÀy . Làm chû ÇÜ®c tiŠm l¿c cûa Sài Gòn nh© vào sÓ phÆn hÄm hiu cûa vÛ khí và s¿ bÕ rÖi cûa ngÜ©i MÏ, c¶ng sän Çang ª vÎ th‰ ch†n l¿a và áp Ç¥t ÇiŠu kiŒn v§i Sài Gòn (h† muÓn ch†n ai thì ch†n, muÓn loåi bÕ ngÜ©i nào không thích h®p v§i h† thì loåi bÕ). H† cÛng t¿ cho mình có quyŠn ki‹u Çó Ç‹ l¿a ch†n nh»ng nhân vÆt trung lÆp "tin cÆy ÇÜ®c" Ç‹ ÇÜa vào Çåi diŒn cho l¿c lÜ®ng thÙ ba trong H¶i ñÒng Hòa H®p Hòa Giäi QuÓc Gia tÜÖng lai.

NhÜ vÆy, trên phÜÖng diŒn "hình thÙc", HiŒp ñÎnh Paris së coi nhÜ ÇÜ®c h† tôn tr†ng, không ai có th‹ chê trách là c¶ng sän Çã không thi hành Çúng tØng ch» trong HiŒp ñÎnh Paris trên phÜÖng diŒn chánh trÎ . Và nhÜ vÆy h† cÛng bäo Çäm ÇÜ®c nh»ng phê phán thuÆn l®i cho h† ÇÓi v§i dÜ luÆn quÓc t‰, bäo Çäm ÇÜ®c s¿ c¶ng tác cûa các nhà ngoåi giao ngoåi quÓc Çang lo ngåi không tránh ÇÜ®c m¶t trÆn chi‰n ÇÅm máu trong thû Çô Sài Gòn.

Trong hiŒn tåi, v§i nh»ng m¥c cä khó khæn, nh»ng nhà chánh trÎ cûa MiŠn Nam Çang bàn cãi nh¡m tìm m¶t ngÜ©i ÇÓi thoåi khä dï có th‹ ÇÜ®c phía c¶ng sän chÃp nhÆn.

T°ng ThÓng HÜÖng vØa b¡t ÇÀu tÕ thiŒn chí cûa mình b¢ng cách chÃp nhÆn s¿ tØ nhiŒm cûa "Chánh Phû chi‰n tranh" vØa m§i ÇÜ®c vÎ T°ng ThÓng tiŠn hiŒm chÌ ÇÎnh cách Çây 12 ngày. Bây gi© Ông Çang cÓ g¡ng liên låc v§i nh»ng lãnh tø khác cûa MiŠn Nam và v§i nh»ng nhà ngoåi giao MÏ và Pháp ª Sài Gòn , Ç‹ ti‰n hành m¶t s¿ thay Ç°i ÇÜ©ng lÓi chánh trÎ mà phía c¶ng sän Çòi hÕi. NhÜng ông T°ng ThÓng già nÀy vÅn cÙng r¡n không chÎu tØ chÙc.

- "Tôi không có quyŠn buông bÕ tính cách h®p pháp cûa QuÓc Gia nÀy, m¶t ÇiŠu mà ông thÜ©ng nh¡c Çi nh¡c låi, Ç‹ trao cho m¶t nhân vÆt không ÇÜ®c dân chúng bÀu lên. Thay vì chuy‹n giao quyŠn hành và trách nhiŒm m¶t cách bÃt h®p pháp, tôi muÓn thành lÆp m¶t tân Chánh Phû h£n hòi, không có m¶t dÃu Ãn nào vŠ ÇÜ©ng lÓi trÜ§c kia, Ç‹ h† có ÇÀy Çû quyŠn hành mà Çàm phán v§i bên kia. "

Trong s° tay cûa T°ng ThÓng HÜÖng, thÃy có tên cûa ba ngÜ©i có th‹ là Thû TÜ§ng, cä ba ÇŠu là ngÜ©i MiŠn Nam , ông TrÀn væn L¡m, ông NguyÍn væn HuyŠn, và tÜ§ng TrÀn væn ñôn. Ông Çã ti‰p cä ba ngÜ©i , tuÀn t¿ tØng ngÜ©i m¶t.

- Ông TrÀn væn L¡m, là ngÜ©i sanh trÜªng ª Ch® L§n, 62 tu°i, ÇÀu tròn trÎa tóc chäi n¢m xÓng thÆt kÏ lÜ«ng, gÜÖng m¥t rÃt thän nhiên. Ông là m¶t nhân sï ung dung, t¿ tin, v§i m¶t tÜ th‰ hay giúp ngÜ©i . Ông Çã h†c DÜ®c ª Hà N¶i và có m¶t sÓ vÓn li‰ng khá l§n nh© sän xuÃt và bán thuÓc tây. Ông Çã tØng là ThÓng ñÓc Nam Kÿ, Chû TÎch QuÓc H¶i LÆp Hi‰n, ñåi sÙ VNCH ª Úc Châu, và sau Çó là T°ng trÜªng Ngoåi Giao, và v§i tÜ cách nÀy ông là ngÜ©i Çã kš vào HiŒp ñÎnh Paris 1973, nhÜng sau Çó ông bÎ T°ng ThÓngThiŒu bãi nhiŒm chÌ vì T°ng ThÓngThiŒu không thích cº chÌ cûa ông khi ông ôm bà NguyÍn thÎ Bình vào lúc kš HiŒp ñÎnh và g†i bà B¶ TrÜªng Ngoåi Giao cûa CPLTCHMN b¢ng " bà chÎ thân yêu". ñÜ®c bÀu làm Chû TÎch ThÜ®ng ViŒn vào cuÓi næm 1973, ÇÜ®c ngÜ©i MÏ tích c¿c ûng h¶, k‹ tØ lúc Çó ông Çã cÓ g¡ng tÕ thái Ç¶ Ç¶c lÆp ÇÓi v§i ông ThiŒu, và gi» m¶t khoäng cách nào Çó v§i nh»ng vÃn ÇŠ liên quan Ç‰n chánh trÎ, m¶t thái Ç¶ cÛng không khó gì l¡m, so v§i công tác quän trÎ công viŒc làm æn riêng cûa mình, công tác nÀy coi nhÜ Çã chi‰m gÀn h‰t thì gi© cûa ông - nhÃt là ngân hàng tÜ cûa ông, m¶t ngân hàng rÃt thÎnh vÜ®ng-

- Ông NguyÍn væn HuyŠn: 61 tu°i, ti‰n sï luÆt h†c, m¶t luÆt sÜ có tài. Sanh trÜªng ª MÏ Tho, ông là m¶t ngÜ©i rÃt liêm khi‰t và ÇÜ®c m†i ngÜ©i kính n‹. Ông là lãnh Çåo nh»ng ngÜ©i công giáo MiŠn Nam (ôn hòa hÖn nh»ng ngÜ©i công giáo tØ MiŠn B¡c vào), là bån thân v§i ñÙc Cha NguyÍn væn Bình, T°ng Giám Møc giáo phÆn Sài Gòn . Ông có m¶t Ç©i sÓng rÃt kh¡c kh°, rÃt xÙng Çáng, tÆn tøy h‰t sÙc mình v§i ñåo giáo, và công viŒc cûa QuÓc Gia . Là Chû TÎch ThÜ®ng ViŒn tØ 1967 Ç‰n 1973, ông tØ chÙc Ç‹ phän ÇÓi viŒc sºa Ç°i Hi‰n Pháp theo š cûa T°ng ThÓngThiŒu Ç‹ giúp ông ta ÇÜ®c ra Ùng cº thêm m¶t nhiŒm kÿ thÙ ba. Ông tuyên bÓ ngay lúc Çó :

- " S¿ chÃp thuÆn bän væn Çó, nh© vào nh»ng áp l¿c không th‹ chÃp nhÆn ÇÜ®c, kèm theo nh»ng "bao thÖ" ÇÜ®c phân phát... Çã tÜ§c h‰t hy v†ng cûa nh»ng ngÜ©i trong chúng tôi lúc nào cûng muÓn Çóng góp vào công tác xây d¿ng m¶t nŠn dân chû thÆt s¿ cho ÇÃt nÜ§c " .

Sau Çó ông tham gia phong trào "chÓng tham nhÛng" cûa linh møc Thanh và tØ Çó lúc nào ông cÛng kêu g†i s¿ tØ chÙc cûa T°ng ThÓngThiŒu.

- Trung tÜ§ng TrÀn væn ñôn: 58 tu°i, sanh trÜªng và ÇÜ®c Çào tåo bên Pháp. Ông thu¶c m¶t gia Çình c° xÜa và có uy tín ª MiŠn Nam. Cha ông là m¶t ngÜ©i tình nguyŒn trong Th‰ Chi‰n thÙ NhÃt , Çã h†c Y Khoa ª Bordeaux, và vô dân Pháp. Khi trª vŠ ViŒt Nam , ông n°i danh trong viŒc hành nghŠ ª Sài Gòn , trª thành m¶t nhân sï có tên tu°i cûa thành phÓ, và ÇÜ®c các vÎ Toàn QuyŠn ngÜ©i Pháp ª MiŠn Nam che chª và thÜ©ng xuyên ti‰p ki‰n. Là bån thân cûa lãnh tø Nam ViŒt TrÀn væn H»u, Thû TÜ§ng ÇÀu tiên cûa ViŒt Nam C¶ng Hòa, ông ÇÜ®c Ç¥c ân cûa Thû TÜ§ng H»u b° nhiŒm ông làm ThÎ TrÜªng Sài Gòn Ch® L§n, và sau Çó làm ñåi SÙ ª Luân ñôn. NhÜng vì ông quá thân thi‰t v§i ñåi sÙ Pháp ª Anh QuÓc (ông Massigli) Ç‰n Ç¶ ông thÜ©ng ti‰t l¶ nh»ng chuyŒn mÆt kín cûa ViŒt Nam , cho nên Thû TÜ§ng H»u thÃy cÀn phäi thÆn tr†ng hÖn và Ç°i ông sang làm ñåi sÙ ª La Mã (Ý Çåi L®i).. Vào næm 1956, rÃt nhiŠu ngÜ©i dân l§n tu°i ª MiŠn Nam Çã nghiêm kh¡c phê phán ông, khi ông ta vì muÓn ÇÜ®c s¿ tr†ng døng cûa T°ng ThÓng DiŒm , kÈ thù cûa ngÜ©i bäo tr® cÛ cûa ông mà tØ bÕ quÓc tÎch Pháp. Thái Ç¶ có tánh cách cÖ h¶i nÀy Çã làm cho ngÜ©i ta hi‹u rõ hÖn vŠ nh»ng hành Ç¶ng liên ti‰p và mâu thuÅn cûa ÇÙa con trai cûa ông, TrÀn væn ñôn, lúc nào cûng bÎ ám änh vŠ m¶t"s¿ thành công".

Con ngÜ©i mänh khänh nhÜng có thân hình ÇËp trai, v§i nh»ng nét thanh bai, tao nhã và quy‰n rÛ, ông TrÀn væn ñôn là m¶t tÜ§ng lãnh chánh trÎ hÖn là m¶t chÌ huy quân s¿ . Thành thåo trong nh»ng t¢ng tÎu vøng tr¶m và trong nh»ng cu¶c vÆn Ç¶ng ª cÃp B¶, nghŠ nghiŒp và s¿ thæng quan ti‰n chÙc cûa ông phÀn l§n nh© vào s¿ bäo tr® mà ông bi‰t giành ÇÜ®c qua nh»ng hành Ç¶ng n°i bÆt cûa mình. C¿u sinh viên sï quan trÜ©ng Çào tåo sï quan Saint Maixent (Pháp), sau Çó trÜ©ng quân s¿ Tông (B¡c ViŒt ), trung úy André TrÀn væn ñôn b¡t ÇÀu Çi lên tØ các væn phòng Phû Thû TÜ§ng (Xuân, H»u và DiŒm). Vào næm 1956, thình lình ông mÃt h‰t s¿ kính tr†ng cûa tÃt cä nh»ng ngÜ©i bån cÛ ngÜ©i Pháp và cûa nhiŠu ngÜ©i bån trong quân Ç¶i, khi vì muÓn làm vui lòng ông DiŒm , ông Çã chû t†a bu°i lÍ "thiêu hûy nh»ng tàng tích quân s¿ trong th©i thu¶c ÇÎa dÜ§i s¿ thÓng trÎ cûa ngÜ©i Pháp". Ngày hôm Çó, tÜ§ng TrÀn væn ñôn Çã cho ÇÓt h‰t nh»ng cÃp bÆc và huy chÜÖng cûa quân Ç¶i Pháp b¢ng cách Çích thân châm lºa vào cûi. Bà chÎ ru¶t cûa ông phÄn n¶ vì hành Ç¶ng và cº chÌ cûa ông, Çã phäi tát cho ông hai tát nên thân.

VŠ sau nÀy, vì ông Çã quay lÜng låi v§i bån bè và nguÒn gÓc Pháp cûa mình, tÜ§ng Dôn låi Çi tham gia vào cu¶c hå sát T°ng ThÓng DiŒm, ngÜ©i Çã cho ông quá nhiŠu danh v†ng và Çã b° nhiŒm ông làm T°ng Tham MÜu TrÜªng Quân Ç¶i ViŒt Nam C¶ng Hòa.

TÜ§ng ñôn Çã tham gia sau Çó vào tÃt cä các bi‰n chuy‹n chánh trÎ ª MiŠn Nam ViŒt Nam . Là bån cûa tÜ§ng DÜÖng væn Minh, ông ñôn låi xa lánh ông nÀy Ç‹ nhäy sang v§i tÜ§ng Cao Kÿ, nh© tÜ§ng Kÿ nâng Ç« Ç‹ ÇÜ®c bÀu vào ThÜ®ng ViŒn, rÒi låi bÕ tÜ§ng Kÿ Ç‹ làm thân låi v§i T°ng ThÓngThiŒu.... b¢ng cách trình và bênh v¿c trÜ§c lÜ«ng viŒn QuÓc H¶i d¿ án sºa Ç°i Hi‰n Pháp nh¢m tæng nhiŒm kÿ cûa T°ng ThÓng lên 5 næm thay vì 4 næm và cho phép T°ng ThÓng ÇÜ®c quyŠn ra Ùng cº nhiŒm kÿ thÙ ba.

ñ‹ ÇŠn bù låi viŒc nÀy, coi nhÜ m¶t trao Ç°i, T°ng ThÓng ThiŒu b° nhiŒm ông ñôn làm Phó Thû TÜ§ng. NhÜng rÒi, quá lo nghï cho tÜÖng lai cûa mình, tÜ§ng ñôn låi khôn ngoan tránh né không muÓn dính ch¥t v§i T°ng ThÓng Phû b¢ng cách Çi tìm cách ngao du kh¡p nÖi ª ngoåi quÓc, qua Âu Châu, Phi Châu thu¶c Pháp, Çi NhÆt và Hoa Kÿ . NhÃt là ª Paris, ông nÓi låi liên låc v§i m¶t sÓ thÜ®ng cÃp cÛ cûa ông, bi‹u l¶ nh»ng s¿ hÓi ti‰c cûa mình Çã có hành Ç¶ng "không t‰ nhÎ" khi chû t†a "bu°i lÍ dåi d¶t Ç‹ ÇÓt cÃp bÆc và huy chÜÖng Pháp".

Ông ta ÇÜ®c các ông Giscard d'Estain và Poniatowsky ti‰p ki‰n, cäm Ç¶ng vì cº chÌ tÓt cûa ông, vì ti‰ng Pháp quá g†t dÛa cûa ông, và vì nh»ng cam k‰t g¡n bó v©i "nŠn væn hóa và s¿ rång r« "cûa nÜ§c Pháp .

Ông ta nh© m¶t ngÜ©i bån lâu Ç©i cûa ViŒt Nam là tÜ§ng Loisillon Ç‹ can thiŒp xin cho ông ÇÜ®c quyŠn lãnh tr® cÃp cûa quân Ç¶i Pháp, vì ông Çã phøc vø trong quân Ç¶i nÀy 16 næm... và lãnh hÒi tÓ ÇÜ®c m¶t sÓ tiŠn là 130.000 quan Pháp (3 quan Pháp = 1 mÏ kim lúc Çó). ñÒng th©i, nh© s¿ giúp Ç« cûa ông Sainteny (c¿u Toàn QuyŠn C¶ng Hòa Pháp ª B¡c ViŒt ), ông gi» ÇÜ®c liên låc ÇŠu Ç¥n v§i nh»ng thành phÀn trung lÆp bÎ trøc xuÃt sang Pháp, nh»ng ngÜ©i còn quan hŒ ch¥t chë v§i Hà N¶i và CPLTCHMN. Tåi Sài Gòn ông gi» mÓi giao häo mÆt thi‰t v§i Çåi sÙ Pháp, ông Mérillon, ngÜ©i coi ông nhÜ m¶t trong nh»ng lãnh tø có khä næng lãnh Çåo m¶t Chánh Phû liên hiŒp. Là m¶t con ngÜ©i kín Çáo, nhiŠu màu s¡c, và lÎch lãm không chê ÇÜ®c, cho t§i gi© nÀy ông TrÀn væn ñôn Çã thành công trong viŒc luÒn lách qua nh»ng gi†t nÜ§c cûa các cÖn mÜa sa bão táp mà vÅn không Ü§t bàn chân.

Là m¶t ngÜ©i quy‰n rÛ may m¡n, ông ñôn còn Çi Ç‰n hành Ç¶ng ve vãn và thân thiŒn v§i mÃy ông chÒng kh© dåi mà ông ta lÜ©ng gåt Ç‹ cÜ«m mÃy bà v® nhË då- nhÜng ông khôn khéo vÅn gi» ÇÜ®c gia Çình cûa mình nguyên vËn và êm Ãm. MÃy ÇÙa con cûa ông cÛng ÇÜ®c giáo døc tÓt nhÜ ông, h†c hành cÛng rÃt tÓt và vÅn rÃt m¿c kính tr†ng ông.

Trong khi T°ng ThÓng HÜÖng ti‰p tøc thæm dò và thº thành lÆp m¶t Chánh Phû v§i s¿ góp š cûa các ông TrÀn væn L¡m, NguyÍn væn HuyŠn và TrÀn væn ñôn, thì ngÜ©i ta chú š nhiŠu hÖn vŠ nh»ng cÓ g¡ng ngoåi giao hÜ§ng vŠ m¶t nŠn " hòa bình qua thÜÖng lÜ®ng" hÖn là vŠ tình hình quân s¿ thÆt tình Çang rÃt nguy kÎch.

Góp m¥t nhÜ nh»ng nhà trung gian hòa giäi Ç¡c l¿c nhÃt, là ngÜ©i Pháp, h† gi» nh»ng s¿ ti‰p xúc v§i tÃt cä các Bên trong cu¶c chi‰n, không riêng gì ª Sài Gòn, mà cä ª Paris và Hà N¶i.

Thái Ç¶ và hành vi sau cùng cûa Chánh Phû Pháp Çã có m¶t ti‰ng vang nào Çó trong thû Çô MiŠn Nam , ª Çó nhiŠu nhà trí thÙc tÜªng r¢ng Paris Çã lÃp khoäng trÓng do Hoa Kÿ bÕ låi. ñÓi v§i m¶t dân t¶c Çang lo s® së bÎ bÕ rÖi thÆt s¿, s¿ kiŒn mà ÇiŒn Élysée kêu g†i (nguyên tác :inviter :m©i) ngÜ©i Pháp hãy ª låi ViŒt Nam , hình nhÜ là m¶t b¢ng chÙng cho thÃy là m†i viŒc rÒi së không k‰t thúc b¢ng m¶t cu¶c tàn sát, hay t¡m máu Çâu.

TÃt cä dân chúng ª Sài Gòn ÇŠu nh¡m vào ông ñåi sÙ Pháp Mérillon, NgÜ©i nhÕ thó, gÀy, nhÜng nóng tính, tóc Çen , ông Mérillon có c¥p m¡t tròn sáng ng©i dÜ§i c¥p kính râm. Ông là c¿u sinh viên trÜ©ng E.N.A., næm 1970 Çã n°i bÆt và ÇÜ®c dÜ luÆn chú š trong lúc chi‰n cu¶c "tháng chín Çen" ª Jordan Çang hÒi khÓc liŒt . Lúc bÃy gi© ông Çang là ñåi sÙ Pháp ª thû Çô Amman, ông Çã bÕ tiŠn ra bÃt chÃp tÓn hao Ç‹ lo chuy‹n th¿c phÄm và thuÓc men Ç‰n cho dân chúng, cho nh»ng ngÜ©i ngoåi quÓc Çang bÎ phong tÕa kËt trong vòng chi‰n, và cho nh»ng con tin Çang bÎ du kích Palestine cÀm gi».. Táo t®n hÖn dÜ§i cÖn mÜa Çån và rÓc k‰t, ông Çích thân ÇÙng ra hÜ§ng dÅn các phi công cûa các phi cÖ cÙu viŒn Çáp xuÓng phi trÜ©ng. .Là m¶t nhà ngoåi giao bÃt chÃp h‰t thû tøc, thÜ©ng m¥c sÖ mi nhË và quÀn kaki dài hÖn là ÇÙng Ç¡n có th¡t cà våt, ông hæng say làm viŒc nhÜng không ÇÜ®c kiên nhÅn l¡m, nên Çôi lúc có nh»ng cÖn nóng giÆn bÃt thÜ©ng.

-" Ông rÃt t¿ tin, có thói quen t°ng k‰t tình hình và phán Çoán con ngÜ©i qua vài câu bén nh†n và nhanh g†n, ông t¿ bi‰t mình là m¶t ngÜ©i thông minh và không bÕ qua m¶t cÖ h¶i nào Ç‹ chÙng minh ÇiŠu Çó ".

Nh»ng ngÜ©i Pháp l§n tu°i ª Çây nhÆn thÃy ông Çã "tæng cÜ©ng" nhân viên cûa Tòa ñåi SÙ, Ç‹ làm tæng giá trÎ cho vÎ th‰ cûa ông hÖn là muÓn có m¶t s¿ h»u hiŒu thÆt s¿ cho công viŒc, và h† nhún vai phê bình thêm :

- " Ông ta khuÃy Ç¶ng nhiŠu quá, làm Òn quá, coi chØng ông ta së có nguy cÖ trèo cao té n¥ng Çó !"

ThÆt ra, tØ mÃy ngày nay, ông Jean- Marie Mérillon Çã tÕ ra rÃt næng Ç¶ng. Tin ch¡c là cái giá phäi trä cho m¶t cu¶c "chi‰n ÇÃu trong danh d¿" cûa Sài Gòn së thÆt s¿ rÃt Ç¡t, nên ÇiŠu lo l¡ng ÇÀu tiên cûa ông là phäi cÓ tránh không Ç‹ cho thû Çô bÎ Çánh chi‰m. MuÓn ÇÜ®c nhÜ vÆy, ông hình dung ra m¶t sÖ ÇÒ cæn cÙ trên m¶t š nghï thÆt giän dÎ : phäi Çåt cho ÇÜ®c s¿ tØ chÙc cûa T°ng ThÓng HÜÖng và thành lÆp m¶t H¶i ñÒng Hòa H®p Hòa Giäi v§i nh»ng nhân vÆt thu¶c "thành phÀn thÙ ba". H¶i ÇÒng nÀy chÌ cÀn tÒn tåi trong vòng hai hay ba tuÀn lÍ mà thôi. M¶t th©i gian trì hoãn. MuÓn ÇÜ®c nhÜ vÆy, là ông phäi l¡c månh cái mà ông g†i là "s¿ bÃt Ç¶ng cÓ h»u" cûa ông già HÜÖng; phäi cÓ thuy‰t phøc cho Ç‰n cùng r¢ng s¿ chÓng trä b¢ng võ l¿c bây gi© là ÇiŠu hoàn toàn vô ích; và cÓ g¡ng hòa giäi các nhóm "ÇÓi lÆp h®p pháp" vì lúc nào h† cÛng chia rÈ v§i nhau.

VÆy bây gi© là ông b¡t ÇÀu ti‰n hành nh»ng cu¶c m¥c cä h‰t sÙc khó khæn rÒi trª thành månh båo hÖn khi mà m‡i gi© trôi qua là m‡i gi© áp l¿c cûa l¿c lÜ®ng c¶ng sän càng n¥ng thêm lên.

- "Trong b¶ máy chánh quyŠn m§i së ÇÜ®c thành lÆp ª Sài Gòn , không ÇÜ®c có m¥t bÃt cÙ ngÜ©i nào Çã ª trong bè cánh cûa ThiŒu, có nghïa là nh»ng ngÜ©i Çã h®p tác ch¥t chë v§i ThiŒu Ç‹ chÓng phá quyŠn l®i QuÓc Gia, kéo dài cu¶c chi‰n và phá hoåi HiŒp ñÎnh Ba Lê. "

V§i nh»ng l©i tuyên bÓ nÀy, ÇÜÖng nhiên bÎ loåi ra ngoài ông TrÀn væn L¡m, ÇÜÖng kim Chû TÎch ThÜ®ng ViŒn và tÜ§ng TrÀn væn ñôn, Phó Thû TÜ§ng kiêm T°ng TrÜªng QyÓc Phòng cûa Chánh Phû "chi‰n ÇÃu", tuy Çã tØ nhiŒm nhÜng vÅn còn là "xº lš thÜ©ng vø".

VŠ phía ông NguyÍn væn HuyŠn, ông Çã tØ chÓi không nhÆn ÇŠ nghÎ lÆp Chánh Phû b¢ng m¶t l©i tuyên bÓ rÃt giän dÎ "Trong lúc tình hình cÀn có m¶t s¿ Çoàn k‰t QuÓc Gia r¶ng rãi, v§i tÜ cách m¶t ngÜ©i lãnh Çåo công giáo, tôi së nhanh chóng bÎ phê phán là muÓn lÆp m¶t "Chánh Phû tôn giáo "

Do vÆy låi b¡t ÇÀu trª låi nh»ng s¿ m¥c cä m§i.., mà ông Mérillon hÖi chua chát g†i Çó là " nh»ng trò chÖi vi‹n vông" . Tin tÙc tØ m¥t trÆn ÇÜa vŠ thÆt Çáng lo ngåi.. M¶t sÓ ÇÖn vÎ cûa Chánh Phû Çang thi‰u Çån . VŠ hÜ§ng Tây B¡c cûa thû Çô, trung Çoàn b¶ binh thu¶c sÜ Çoàn 25 Çang phòng thû m¶t giao l¶ rÃt quan tr†ng là Gò DÀu Hå, chÌ còn có vài tràng m‡i ngày d¿ tr» cho các khÄu pháo 105 và 155 ly. Trên m¥t trÆn hÜ§ng ñông, sÓ phÆn cûa chi‰n trÆn chÌ tùy thu¶c vào s¿ y‹m tr® cûa Không quân chi‰n thuÆt..

Tin ch¡c r¢ng nh»ng cu¶c bàn cäi dài dòng cûa các chánh trÎ gia và các nhà ngoåi giao còn phäi kéo dài trong vài ngày n»a, nên tôi muÓn Çi trª lên m¥t trÆn hÖn.

(xin xem ti‰p chÜÖng 18 : ' Ng†n ÇÒi cuÓi cùng" )

Trª vŠ: trang ÇÀu

ChÜÖng 18